Ở Cao Bằng, văn hóa tín ngưỡng của người Dao gắn bó chặt chẽ với những bức tranh thờ linh thiêng, phản ánh thế giới quan và nhân sinh quan độc đáo của cộng đồng dân tộc này. Trên thực tế, người Dao được chia thành hai ngành chính, gồm Dao Đỏ và Dao Tiền, và cả hai đều xem tranh thờ là một phần quan trọng không thể thiếu trong đời sống tâm linh.
Tranh thờ của người Dao được phân thành hai loại chính: tranh thờ cúng hằng ngày và tranh sử dụng trong các nghi lễ. Tranh thờ cúng hằng ngày thường được gọi là Tầu Kháng. Loại tranh này chỉ được phép treo trên bàn thờ tổ tiên của những gia đình có vai trò trưởng họ. Bức tranh Tầu Kháng bao gồm 72 hình, mô tả các vị thần và tổ tiên, trong đó có 5 vị thần cao nhất gồm Nhụn Hùng (Ngọc Hoàng), Sếnh Chiu (Thánh Chủ), Duần Xỉ (Nguyên Thủy Thiên Tôn), Lềnh Pu (Linh Bảo Thiên Tôn) và Tồ Ta (Đạo Đức Thiên Tôn).
Người Dao có những quy định nghiêm ngặt về việc thờ cúng. Những gia đình không phải trưởng họ không được phép treo tranh thờ. Bàn thờ của họ chỉ đơn giản là một tấm ván kê cao ở góc phải của gian giữa, không treo tranh. Khác biệt hoàn toàn, bàn thờ của trưởng họ được làm bằng gỗ, thiết kế trông như một ngôi nhà nhỏ, có mái và 4 cột kéo dài đến nền nhà, thể hiện sự trang nghiêm và trọng vọng.
Bên cạnh tranh thờ cúng hằng ngày, tranh thờ còn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong các nghi lễ của người Dao. Nếu thiếu đi tranh thờ, các nghi lễ như cấp sắc, cúng giải hạn, đám tang không thể thực hiện được. Trong nghi lễ cấp sắc, tranh thờ được treo với mục đích chứng tỏ sự hiện diện của các vị thần đến chứng kiến và công nhận nghi lễ.
Lễ cấp sắc của người Dao được phân thành các bậc như 3 đèn, 7 đèn, 9 đèn, 12 đèn. Đáng chú ý, bậc 3 đèn là lễ công nhận trưởng thành cho đàn ông người Dao, còn từ bậc 7 đèn trở lên là lễ cấp sắc cho người thụ lễ được công nhận là thầy. Trong quá trình thực hiện lễ cấp sắc, người Dao sử dụng các bộ tranh như Hành Phây, Tồm Toòng, tranh Xiền nghè, Xiền tào. Các bức tranh này được treo theo thứ tự và mỗi bức đều có ý nghĩa riêng biệt.
Tranh thờ được coi là báu vật quý giá trong mỗi gia đình người Dao, được cất giữ cẩn thận và chỉ được sử dụng trong những dịp lễ quan trọng. Đối với người Dao, bộ tranh thờ như một ‘lá bùa hộ mệnh’ cho gia đình, dòng họ và giúp họ có thể kết nối với thế giới siêu nhiên.
Ứng xử của những người thầy cúng và người sở hữu tranh thờ luôn tuân thủ các nguyên tắc phong tục; họ tỉ mỉ, cẩn trọng, thực hiện các kiêng kị theo truyền thống. Tất cả những điều này cho thấy sự tôn kính đặc biệt của người Dao đối với tranh thờ và điều đó cũng thể hiện tính thiêng của tranh thờ trong sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người Dao.