Suốt hơn một năm qua, hàng nghìn cán bộ công an đã không quản ngại nắng mưa, ngày đêm rong ruổi khắp các làng quê Việt Nam để thu thập mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ. Nhờ vậy, hành trình “trả lại tên cho các Anh hùng” đã chuyển mình với sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ gen tiên tiến, mở ra những bước đột phá đầy ý nghĩa.

Ngày 23/7/2024, nhân kỷ niệm 77 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn nút khởi động Ngân hàng Gen (ADN) thân nhân liệt sĩ chưa xác định thông tin và thân nhân liệt sĩ. Dự án do Bộ Công an đứng ra thực hiện, với sự đồng hành của GeneStory, đơn vị tiên phong trong việc tạo lập dữ liệu cho Ngân hàng gen. Tròn một năm sau, dự án đã thu được hơn 51.000 mẫu gen từ khắp mọi miền đất nước. Mỗi mẫu gen là một tia hy vọng, thắp sáng niềm tin cho những gia đình vẫn ngày đêm mong ngóng.

16 gia đình đã tìm lại được hài cốt người thân, 16 liệt sĩ được trở về quê hương sau hàng chục năm nơi chiến trường xa. Trong số những gia đình tìm được người thân, có gia đình liệt sĩ Lương Bá Nho, người đã hy sinh vào năm 1970. Hài cốt của anh được tìm thấy tại nghĩa trang liệt sĩ Đức Cơ, tỉnh Gia Lai, sau hơn 50 năm mất tích. Sự kiện này không chỉ mang lại niềm vui cho gia đình mà còn cho thấy hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ gen trong việc xác định danh tính liệt sĩ.

Giáo sư Vũ Hà Văn, nhà đồng sáng lập GeneStory, khẳng định rằng công nghệ gen tiên tiến sẽ giúp nối lại những mảnh ghép của quá khứ và hiện tại. “Mỗi một mẫu gen được thu thập hôm nay không chỉ là mẫu vật sinh học, mà còn là sự kết nối ký ức, sự nối dài của tình thân qua nhiều thế hệ.”

Dự án Ngân hàng Gen Việt Nam đặt mục tiêu thu thập 1 triệu mẫu gen từ thân nhân để xác định danh tính cho khoảng 500.000 liệt sĩ. Với sự hỗ trợ của các thuật toán AI và hệ thống dữ liệu tham chiếu đặc trưng của người Việt, dự án hứa hẹn sẽ mở ra một kỷ nguyên mới trong việc xác định danh tính liệt sĩ và ứng dụng trong các lĩnh vực khác như chăm sóc sức khỏe cá nhân hóa và y tế.

Ngày 26/7, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức một hội nghị quan trọng nhằm thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ chưa xác định được danh tính và công bố kết quả giám định ADN hài cốt liệt sĩ. Sự kiện này đã thu hút hàng chục gia đình thân nhân liệt sĩ từ khắp nơi trên cả nước.

Ông Vũ Khắc Thận, trú tại thành phố Hải Phòng, một trong những người tham gia, chia sẻ: “Hàng chục năm kể từ ngày anh trai tôi hy sinh, gia đình tôi không có thông tin gì về phần mộ của anh. Tôi hy vọng, thông qua phương pháp giám định ADN, sẽ sớm tìm được mộ của anh trai”. Ông Thận cho biết ông đã mất 5 giờ sáng rời Hải Phòng, đến 7h30 cùng ngày đã có mặt tại Thanh Hóa để thực hiện lấy mẫu ADN.

Liệt sĩ Vũ Khắc Cẩn, anh trai của ông Thận, nhập ngũ năm 1970 và hy sinh vào ngày 5/10/1971 tại chiến trường Quảng Trị. Gia đình chỉ nhận được giấy báo tử, không có thông tin về phần mộ. Ông Thận hy vọng việc lấy mẫu ADN sẽ giúp gia đình tìm được phần mộ của anh trai.

Ông Hoàng Mạnh Phi, trú tại tỉnh Thanh Hóa, cũng tham gia sự kiện với hy vọng tương tự. Ông cho biết: “56 năm kể từ ngày anh trai tôi hy sinh, gia đình chưa từng có thông tin gì về phần mộ của anh. Chúng tôi đã đi tìm nhiều lần nhưng không có kết quả”.

Theo thống kê của Sở Nội vụ và Công an tỉnh Thanh Hóa, toàn tỉnh có 55.932 liệt sĩ, trong đó 11.417 liệt sĩ đã xác định được thông tin, 37.720 trường hợp chưa xác định được danh tính, và 6.795 liệt sĩ không còn thân nhân.

Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa, ông Nguyễn Doãn Anh, nhấn mạnh việc xây dựng ngân hàng gen ADN có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc xác định danh tính các liệt sĩ. Trong 17 ngày cao điểm, Công an tỉnh đã thu nhận gần 36.500 mẫu ADN từ thân nhân liệt sĩ.

Tại hội nghị, ông Nguyễn Doãn Anh đã trao tặng quà đến đại diện thân nhân liệt sĩ đã xác định được danh tính và khen thưởng cho các tập thể, cá nhân có đóng góp tích cực trong công tác thu nhận mẫu ADN. …

Hy vọng với những nỗ lực của tỉnh Thanh Hóa và sự hỗ trợ của các chuyên gia, danh tính của các liệt sĩ sẽ được xác định, giúp thân nhân họ có thể tìm thấy phần mộ và yên tâm về người thân đã khuất. Sự kiện này cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của công tác xác định danh tính liệt sĩ và vai trò của công nghệ ADN trong việc giúp gia đình tìm kiếm người thân.