Một phát hiện đáng kinh ngạc và thú vị đã được công bố vào ngày 2 tháng 8 vừa qua, liên quan đến loài chuột đá Trường Sơn, vốn được cho là đã tuyệt chủng từ kỷ Miocen, cách đây hơn 11 triệu năm. Loài động vật này đã được ghi nhận rõ ràng thông qua hệ thống bẫy ảnh tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, một khu bảo tồn thiên nhiên nổi tiếng ở Việt Nam.

Ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, đã xác nhận thông tin này. Theo ông, loài gặm nhấm đặc hữu thuộc họ Diatomyidae này đã được phát hiện trong môi trường tự nhiên nhờ vào hệ thống bẫy ảnh hiện đại được lắp đặt trong vườn quốc gia. Phát hiện này không chỉ mang lại niềm phấn khởi cho cộng đồng khoa học mà còn góp phần làm sáng tỏ tình trạng bảo tồn của các loài động vật quý hiếm ở Việt Nam.

Việc phát hiện ra loài chuột đá Trường Sơn, một loài được coi là đã tuyệt chủng từ thời kỳ Miocen, là một bằng chứng sống về sự tồn tại của các loài động vật mà chúng ta tưởng đã mất đi mãi mãi. Điều này cũng thể hiện sự hiệu quả của việc sử dụng công nghệ hiện đại trong việc theo dõi và bảo vệ các loài động vật hoang dã.

Loài chuột đá Trường Sơn thuộc họ Diatomyidae, là một trong những loài gặm nhấm đặc hữu của khu vực. Việc tìm thấy loài này trong tự nhiên sau một thời gian dài được cho là tuyệt chủng có ý nghĩa quan trọng không chỉ về mặt khoa học mà còn về bảo tồn. Nó cho thấy rằng vẫn còn nhiều bí ẩn về đa dạng sinh học ở Việt Nam và khu vực Đông Nam Á đang chờ đợi được khám phá.

Trước đó, các ghi nhận về loài chuột đá Trường Sơn chủ yếu dựa trên các hóa thạch được tìm thấy. Sự tái xuất hiện của loài này trong tự nhiên mở ra cơ hội mới cho việc nghiên cứu trực tiếp về hành vi, sinh thái và số lượng cá thể trong tự nhiên, từ đó đề xuất các biện pháp bảo tồn hiệu quả.

Việc phát hiện loài chuột đá Trường Sơn tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng không chỉ là một tin tức khoa học đáng chú ý mà còn là một dấu mốc quan trọng trong nỗ lực bảo vệ đa dạng sinh học và các loài động vật hoang dã ở Việt Nam. Đây cũng là minh chứng cho sự cố gắng không ngừng nghỉ của các nhà bảo tồn và quản lý vườn quốc gia trong việc duy trì và bảo vệ hệ sinh thái tự nhiên.

Trong tương lai, việc theo dõi và nghiên cứu về loài chuột đá Trường Sơn sẽ cần được tiếp tục và mở rộng. thông qua việc sử dụng các công nghệ hiện đại như camera bẫy và phương pháp nghiên cứu sinh học mới, các nhà khoa học hy vọng sẽ có được thông tin chi tiết hơn về loài động vật này.

Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) đã thông qua quyết định quan trọng tại Kỳ họp lần thứ 47 tại Paris, Cộng hòa Pháp, về việc điều chỉnh và mở rộng đáng kể ranh giới của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Di sản này nay đã được mở rộng sang Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của khu vực này.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, với tên gọi mới là ‘Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô’, đã được ghi nhận dựa trên các tiêu chí (viii), (ix) và (x) về địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Đây là sự công nhận giá trị nổi bật của khu vực này trong việc bảo tồn hệ sinh thái và đa dạng sinh học trên phạm vi quốc tế.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt vào năm 2009. Di sản này lần đầu tiên được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới vào năm 2003 và lần thứ hai vào năm 2015, với diện tích vùng lõi là 123.326ha và vùng đệm là 220.055ha.

Song song với đó, Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào cũng đã được đề cử UNESCO công nhận là phần mở rộng của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Hồ sơ đề cử được Chính phủ Lào và Việt Nam thống nhất gửi tới UNESCO vào tháng 2/2024. Qua quá trình thẩm định nghiêm ngặt, Cơ quan tư vấn của UNESCO là Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã trình quyết định lên Ủy ban Di sản Thế giới tại Kỳ họp lần thứ 47.

Việc điều chỉnh ranh giới này không chỉ nhằm bảo vệ và phát huy giá trị của di sản mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ sinh thái và đa dạng sinh học của khu vực. Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và vành đai đá vôi Trung Đông Dương, bắc qua biên giới Việt Nam và Lào. Khu vực này được coi là khu vực karst quy mô lớn, lâu đời nhất ở châu Á, với sự đa dạng của các hệ sinh thái và cấu trúc ngầm.

Để quản lý và bảo tồn di sản một cách hiệu quả, việc quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô sẽ được đề xuất tại 2 bản Kế hoạch quản lý riêng biệt. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam với Bộ Thông tin, Văn hóa và Du lịch Lào trong công tác nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện hồ sơ đề cử đã được đẩy mạnh trong những năm gần đây.

Đến nay, Việt Nam đã có 9 di sản thế giới, trong đó có 2 Di sản thế giới liên tỉnh và 1 Di sản thế giới liên biên giới đầu tiên là Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô. Việc UNESCO công nhận di sản này không chỉ là một vinh dự mà còn là hình mẫu trong quản lý di sản thế giới liên biên giới, đóng góp kinh nghiệm thực tiễn vào công tác quản lý di sản thế giới theo Công ước 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới của UNESCO.