Thịt chua, một món ăn truyền thống của người Mường trong các dịp lễ, Tết, nay đã trở thành đặc sản mang thương hiệu OCOP tại huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình (cũ), nay là xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ (mới). Món ăn này không chỉ giữ được hương vị đặc trưng mà còn mang đến một câu chuyện văn hóa ẩm thực đậm chất Mường.

Trước đây, thịt chua được gọi là “thịt muối chua”, là một cách chế biến và bảo quản nhằm giữ thịt để được lâu ngày. Món ăn được chế biến bằng cách lên men tự nhiên thịt lợn trộn thính và gia vị đặc trưng như tỏi, ớt, hạt dổi. Qua thời gian, món ăn không chỉ để dùng trong ngày giáp hạt mà đã trở thành món không thể thiếu trong lễ Tết, cưới hỏi, đón khách quý.

Tại xã Vũ Bình (huyện Lạc Sơn cũ), nay là xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ, cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin của hộ kinh doanh bà Bùi Thị Tin, phố Lâm Hóa2, là một trong những cơ sở đầu tiên sản xuất thịt chua theo hướng hàng hóa, đưa món ăn truyền thống vào thị trường OCOP. Bà Tin chia sẻ về cơ duyên với nghề: “Làm món truyền thống không chỉ để bán, mà là giữ lại hương vị quê mình. Vừa làm ra sản phẩm sạch, ngon, vừa kể được câu chuyện quê hương – đó là điều mà tôi theo đuổi từ ngày đầu đến nay”.

Sản phẩm thịt chua của cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin được thị trường ưa chuộng, mang hương vị đặc trưng của vùng Mường Vang. Từ năm 2016, gia đình bà Tin bắt đầu sản xuất nhỏ lẻ, bán cho khách du lịch và các quán ăn trong vùng. Nhờ giữ được hương vị đặc trưng, sản phẩm được khách hàng giới thiệu qua nhau. Năm 2022, sản phẩm thịt chua Lâm Tin được công nhận OCOP 3 sao, được phân phối tại các cửa hàng OCOP trong và ngoài tỉnh, có mặt ở các thị trường như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Quảng Ninh…

Hiện, mỗi tháng cơ sở cung cấp khoảng 3.500 sản phẩm gồm thịt chua quả và thịt chua hộp. Các sản phẩm đều được đóng gói vệ sinh, dán tem, mã QR truy xuất nguồn gốc, hạn sử dụng và hướng dẫn dùng rõ ràng.

Điểm khác biệt tạo nên thương hiệu của thịt chua Lâm Tin là ở khâu lựa chọn nguyên liệu và cách lên men tự nhiên. Thịt được chọn từ lợn sạch, có đủ nạc và bì, lẫn chút mỡ để đảm bảo vị ngậy. Thính được làm từ ngô, nhiều tinh bột, bùi và thơm. Hạt dổi được rang đúng lửa, giã nhỏ, trộn cùng tỏi, muối, tạo ra hương vị rất riêng mà các món thịt chua công nghiệp không thể có.

Cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin đang cung cấp ra thị trường 2 loại thịt chua quả và thịt chua hộp. “Không dùng chất bảo quản hay men nhân tạo. Muốn sản phẩm lên men chuẩn, phải biết cách căn nhiệt độ, thời gian ủ, độ ẩm, và cả độ dày của lát thịt. Làm thịt chua phải kiên nhẫn và sạch sẽ tuyệt đối”, bà Tin chia sẻ.

Không chỉ được người dân trong tỉnh ưa chuộng, nhiều du khách từ các tỉnh, thành khác khi biết đến thịt chua Lâm Tin đều tỏ ra thích thú với món ăn dân dã này. Thịt chua ngon nhất khi ăn cùng lá sung, lá đinh lăng, chấm với tương ớt. Vị chua nhẹ từ thịt lên men hòa với vị béo, thơm của thính, của dổi, vị cay của ớt tạo nên bản hòa tấu vị giác khó quên.

Thời gian qua, việc người dân mạnh dạn phát triển thịt chua theo hướng hàng hóa không chỉ giữ gìn được món ăn truyền thống, mà còn góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập và gắn phát triển kinh tế với bảo tồn văn hóa bản địa. Đồng chí Bùi Văn Khánh, Chủ tịch UBND xã Lạc Sơn (tỉnh Phú Thọ mới) cho biết: “Hiện xã có gần 10 hộ làm thịt chua, trong đó có một số cơ sở như Lâm Tin, Tuấn Linh đã đạt quy mô hộ sản xuất chuyên nghiệp. Xã định hướng hỗ trợ thêm về quảng bá, bao bì, truy xuất để xây dựng sản phẩm đặc trưng của địa phương, khuyến khích các hộ kinh doanh phát triển, mở rộng quy mô sản xuất”.

Trong dòng chảy hội nhập, không ít món ăn truyền thống bị lãng quên, thịt chua Lâm Tin là một ví dụ đẹp về cách một gia đình nông dân có thể gìn giữ hồn ẩm thực Mường, vừa làm kinh tế, vừa giữ lại một mảnh ký ức cho thế hệ sau. Mỗi miếng thịt lên men không chỉ là món ăn, mà còn là câu chuyện về sự bền bỉ, khéo léo và tình yêu quê hương lặng lẽ mà sâu đậm, như chính tính cách của người Mường ở vùng Mường Vang.

Quẩy Phố cổ Na Rì – Món ăn dân dã mang hồn cốt của vùng quê cổ kính

Na Rì, một vùng đất thuộc tỉnh Thái Nguyên, từ lâu đã nổi tiếng với nhiều sản vật mang đậm bản sắc địa phương. Một trong những đặc sản làm nên tên tuổi của vùng đất này chính là quẩy Phố cổ – món ăn dân dã, giòn rụm, mang theo cả hồn cốt của một vùng quê cổ kính.

Bà Lý Thị Bình, một người phụ nữ có hơn 30 năm kinh nghiệm trong nghề làm quẩy, đã chia sẻ về bí quyết làm quẩy xoắn truyền thống của gia đình. Với đôi tay thoăn thoắt và khéo léo, bà Bình đã tạo ra những chiếc quẩy xoắn đẹp mắt và thơm ngon. Để làm ra những chiếc quẩy xoắn, người làm cần chọn nguyên liệu cẩn thận, bao gồm gạo nếp bản địa dẻo ngon, đường và bột khô. Sau đó, bột được cán mỏng, cắt thành từng miếng nhỏ và xoắn lại tạo thành hình đặc trưng của quẩy. Quẩy sau đó được chiên dầu để có thể thưởng thức.

Mỗi gia đình ở phố cổ Na Rì đều có công thức làm quẩy xoắn riêng biệt, được đúc kết qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, trước đây, sản phẩm chủ yếu được bán ra chợ đầu mối của xã theo cách truyền thống, hiệu quả chưa thật sự cao. Để mở rộng thị trường tiêu thụ, con dâu bà Huyền và nhiều người dân trong xã đã chủ động tiếp cận công nghệ số, đưa sản phẩm quẩy xoắn lên các nền tảng trực tuyến để quảng bá. Nhờ vậy, sản phẩm ngày càng đến với nhiều khách hàng hơn.

Chị Hoàng Thị Lập, một người phụ nữ về làm dâu ở Na Rì, đã gắn bó với nghề làm quẩy hơn 7 năm. Với sự sáng tạo và tình yêu, chị đã biến nghề làm quẩy thành một phần của cuộc sống gia đình và mang lại thu nhập ổn định. Quẩy Phố cổ Na Rì không chỉ là món quà dân dã quen thuộc mà còn là niềm tự hào của người dân nơi đây. Với hương vị đặc trưng và sự mộc mạc mang đậm dấu ấn bản địa, quẩy Phố cổ Na Rì đã được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh.

Người dân địa phương không ngừng nỗ lực trong việc gìn giữ và nâng cao chất lượng sản phẩm. Chương trình Chợ đêm Phố cổ được tổ chức định kỳ tại xã Na Rì là một không gian lý tưởng để du khách tham quan, thưởng thức các đặc sản địa phương, trong đó có món quẩy xoắn nổi tiếng. Việc đưa sản phẩm truyền thống vươn xa không chỉ giúp nâng cao thu nhập cho người dân mà còn góp phần gìn giữ bản sắc quê hương, từng bước thúc đẩy phát triển du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới.

Ở xã Trung Lý, cấp ủy và chính quyền địa phương đã đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp nhằm xây dựng và nhân rộng các mô hình kinh tế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, giúp người dân đạt hiệu quả kinh tế cao. Anh Thào A Thái, dân tộc Mông ở bản Tà Cóm, là một trong những tấm gương điển hình tiêu biểu trong phát triển kinh tế hộ gia đình với nghề chăn nuôi trâu bò sinh sản và thương phẩm.

Trước đây, anh Thái là hội viên nông dân thuần túy, gắn bó với nương lúa, đồi ngó, quanh năm ‘bán mặt cho đất, bán lưng cho trời’. Tuy nhiên, từ năm 2020, anh Thái đã mạnh dạn áp dụng khoa học kỹ thuật để chuyển hướng sang chăn nuôi, mở ra bước ngoặt quan trọng trong hành trình vươn lên làm giàu chính đáng.

Với con mắt nhanh nhạy và tư duy làm kinh tế, anh Thào A Thái nhận ra tiềm năng từ chăn nuôi đại gia súc, bởi có thể tận dụng được nguồn thức ăn sẵn có và lực lượng lao động trong gia đình. Cũng trong thời điểm này, địa phương có chính sách khuyến khích chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, nên anh Thái quyết định đầu tư ‘lớn’, mua 3 cặp trâu bò về nuôi.

Những ngày đầu, anh cùng 4 thành viên là lực lượng chính trong gia đình tất bật từ sáng sớm đến tối, chăm sóc đàn vật nuôi như chăm ‘con nhỏ’. Với tính kiên trì, nhẫn nại, anh Thái chăm chỉ học hỏi kỹ thuật, tích lũy kinh nghiệm trong quá trình chăn nuôi. Dần dà, đàn trâu bò ngày một sinh sôi. Đến nay, gia đình đã nhân đàn lên hơn 50 con bò và 20 con trâu, là hộ gia đình có số lượng gia súc nhiều nhất bản Tà Cóm.

Để phát triển đàn trâu bò bền vững, anh Thái lựa chọn phương pháp nuôi sinh sản kết hợp với nuôi thương phẩm, căn cứ vào nhu cầu của thị trường để xuất bán theo từng thời điểm phù hợp. Ngoài chăn nuôi trâu bò, Thào A Thái còn triển khai mô hình trồng rừng, khoanh nuôi trên 15ha rừng sản xuất với các loại cây lấy gỗ như xoan, lát… Từ mô hình kinh tế tổng hợp của mình, sau khi trừ chi phí, mỗi năm gia đình anh Thái thu lãi khoảng 300 triệu đồng.

Không chỉ là gương điển hình trong phát triển kinh tế gia đình, với vai trò người có uy tín, anh Thào A Thái đã tuyên truyền, hướng dẫn, giúp đỡ cho bà con dân bản cùng phát triển kinh tế; hướng dẫn, hỗ trợ kiến thức, kinh nghiệm sản xuất cho 10 gia đình trong bản, giúp đỡ 6 hộ nghèo phát triển sản xuất, vươn lên ổn định cuộc sống…

Thời gian qua, xã Trung Lý đã triển khai nhiều mô hình kinh tế nông nghiệp hiệu quả, góp phần tạo việc làm, giảm nghèo bền vững cho người dân địa phương. Điển hình như mô hình trồng quế trên diện tích 20ha với 20 hộ tham gia; mô hình điểm trồng ‘Cây sắn năng suất cao’; mô hình tổ hợp tác chăn nuôi vịt; nuôi gà thương phẩm; mô hình trồng dược liệu, phát triển cây ăn quả, cây đặc sản…

Thông qua các mô hình giúp cho tỷ lệ hộ nghèo tại xã Trung Lý giảm dần hàng năm. Nếu như năm 2023 tỷ lệ hộ nghèo của xã chiếm 51,94%, thì đến năm 2024 giảm còn 39,71%.

Tại các xã Xuân Bình, Thượng Ninh, Thanh Phong cũng tập trung tuyên truyền, hướng dẫn Nhân dân áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nhằm thay đổi tập quán canh tác, chuyển đổi các mô hình sản xuất, nhằm khai thác tiềm năng, lợi thế về đất đai ở địa phương.

Điển hình như mô hình sản xuất lúa có năng suất, chất lượng cao TBR279, Bắc Thịnh, TBR225, TBR45, Nhị Ưu 986, GS9, GS55… góp phần bảo đảm an ninh lương thực ở địa phương.

Bên cạnh đó, các xã cũng chú trọng chuyển đổi diện tích trồng lúa kém năng suất sang trồng các loại cây có hiệu quả kinh tế cao hơn, được liên kết, bao tiêu sản phẩm, như cam, chanh leo, xoài keo, ổi… áp dụng công nghệ cắt, ghép để cải tạo, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật…

Trong lĩnh vực chăn nuôi, đã chuyển giao khoa học kỹ thuật và đưa vào nuôi các loại con giống có năng suất, chất lượng cao, như gà Lương Phượng, gà lai chọi, gà mía, gà Lạc Thủy, khôi phục vịt bầu Thanh Quân, vịt Cổ Lũng; thực hiện cải tạo đàn bò bằng thụ tinh nhân tạo, sử dụng tinh bò đực giống Zebu, thụ tinh nhân tạo với bò cái vàng địa phương, giống mới thuần ngoại Landrace…

Các mô hình này góp phần thay đổi phương thức chăn nuôi nhỏ lẻ sang chăn nuôi tập trung theo hướng sản xuất hàng hóa.

Qua khảo sát cho thấy, còn rất nhiều mô hình kinh tế nông nghiệp được áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, qua đó góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế – xã hội, giảm nghèo bền vững ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số xứ Thanh.

Theo kết quả rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo định kỳ năm 2024, đến nay tỷ lệ hộ nghèo khu vực miền núi của tỉnh giảm 4,43% (từ 11,04% xuống còn 6,61%); tỷ lệ hộ cận nghèo giảm 2,66% (từ 14,01% xuống còn 11,35%).

Với những kết quả đạt được đã nhân lên niềm tin của đồng bào dân tộc khu vực miền núi đối với các mô hình kinh tế nông nghiệp hiệu quả, qua đó sẽ được áp dụng, nhân rộng trong thời gian tới.

Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã trở thành một phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế nông thôn bền vững. Tại khu vực phía nam Khánh Hòa, Công ty TNHH Sao Kim Investment (Sao Kim Investment) đang đóng vai trò tiên phong trong việc kết nối, phát triển và lan tỏa giá trị các sản phẩm OCOP địa phương ra thị trường.

Với mục tiêu đưa các sản phẩm OCOP tại phía nam Khánh Hòa vươn ra thị trường ngoài tỉnh, Sao Kim Investment đã được thành lập. Không chỉ đơn thuần là doanh nghiệp kinh doanh, công ty còn đóng vai trò là người bạn đồng hành của nông dân, làng nghề và cộng đồng địa phương. Chiến lược quan trọng của Sao Kim Investment là tập trung vào việc phát triển chuỗi giá trị từ gốc. Bằng việc hợp tác chặt chẽ với nông dân, hợp tác xã và các làng nghề truyền thống, công ty góp phần nâng cao nhận thức về sản xuất sạch, cải tiến quy trình chế biến, tăng cường kiểm soát chất lượng, từ đó giúp sản phẩm đạt chuẩn OCOP và đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường khó tính.

Anh Lê Trung Thu – Giám đốc kinh doanh Nhà máy Sản xuất giấm táo lên men và đặc sản Phan Rang chia sẻ về quá trình hợp tác với Sao Kim Investment: “Việc hợp tác với các đơn vị kinh doanh phân phối như Sao Kim Investment không chỉ giúp tăng doanh số mà còn giúp nhận thức rõ giá trị thương hiệu và yêu cầu nâng cao chất lượng sản phẩm.”

Ông Nguyễn Thanh Hồng – Chủ tịch Công ty TNHH Sao Kim Investment cho biết: “Với khẩu hiệu ‘Bắt đầu từ đất, lan tỏa đến tim’, Sao Kim Investment mong muốn kết nối sản vật bản địa với nhu cầu tiêu dùng hiện đại, biến đặc sản quê hương thành ‘sứ giả’ văn hóa, mang theo câu chuyện của một vùng quê, làng nghề hay một thế hệ người làm nông tận tụy ở vùng đất phía nam Khánh Hòa đến với bạn bè muôn nơi. Thông qua việc truyền thông sáng tạo, kể chuyện thương hiệu, Sao Kim Investment hy vọng người tiêu dùng hiểu và yêu hơn những giá trị thật sau từng sản phẩm.”

Để hiện thực hóa mục tiêu trở thành cầu nối đưa sản phẩm OCOP vươn xa, Sao Kim Investment đã và đang đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, tham gia các hội chợ, triển lãm tại nhiều địa phương trên cả nước. Công ty cũng đã có gian hàng bày bán và giới thiệu các sản phẩm OCOP tại phố đi bộ Nha Trang, điểm bán hàng tại Trung tâm thương mại Vincom+ Phan Rang.

Ông Nguyễn Đoàn Thiện Phú – Giám đốc điều hành Sao Kim Investment cho biết: “Trước mắt, công ty tập trung tìm chỗ đứng vững chắc ở thị trường trong nước. Song, công ty cũng có tham vọng tìm kiếm cơ hội đưa sản phẩm OCOP khu vực phía nam Khánh Hòa vươn ra thế giới.”

Trong nỗ lực mang các sản phẩm đặc thù của vùng đất phía nam Khánh Hòa đến với khách hàng, Sao Kim Investment đang từng bước hiện thực hóa khát vọng trở thành cầu nối đưa các sản phẩm OCOP vươn xa.