Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, vai trò của người có ảnh hưởng (KOL) trên môi trường số ngày càng trở nên quan trọng. Không chỉ đơn thuần là những người lan tỏa thông tin, truyền cảm hứng, KOL còn đóng vai trò kết nối cộng đồng. Tuy nhiên, để đảm bảo hoạt động của KOL hiệu quả và trách nhiệm, cần thiết phải có cơ chế quản lý phù hợp.

Tại tọa đàm ‘Kiến tạo niềm tin số’ do Hiệp hội An ninh mạng quốc gia tổ chức vào chiều ngày 28/7, các chuyên gia đã thảo luận về vai trò và trách nhiệm của KOL trong thời đại số. Theo các chuyên gia, tại nhiều nước, KOL không chỉ là công cụ marketing mà đã trở thành biểu tượng của ‘sức mạnh mềm’, có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Vai trò của KOL không thể tách rời trách nhiệm. Một mặt, KOL cần được tạo điều kiện để phát huy sức ảnh hưởng tích cực, thúc đẩy kinh tế, văn hóa, truyền thông. Mặt khác, cần có cơ chế quản lý phù hợp để định hướng hành vi, tăng cường trách nhiệm xã hội và ngăn chặn những hệ lụy tiêu cực từ nội dung sai lệch.

Thực trạng hiện nay cho thấy không ít KOL đã lợi dụng sức ảnh hưởng để lan truyền thông tin sai lệch, cổ súy những nội dung độc hại, sai sự thật hoặc quảng cáo sản phẩm kém chất lượng. Đặc biệt, trong môi trường số, một phát ngôn thiếu kiểm chứng, một nội dung lệch chuẩn cũng có thể gây tác động tiêu cực không nhỏ đến cộng đồng và xã hội.

Chính phủ nhiều nước đã xây dựng các khuôn khổ pháp lý, chính sách khuyến khích minh bạch thông tin, chuẩn hóa nội dung quảng bá và tăng cường quản lý KOL nhằm cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ cộng đồng. Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) tại Mỹ là cơ quan chính chịu trách nhiệm đưa ra các hướng dẫn cho hoạt động của KOL. Nguyên tắc cốt lõi trong các quy định của FTC là tính minh bạch và ‘sự thật trong quảng cáo’. Các yêu cầu công khai của FTC rất rõ ràng: KOL phải luôn làm rõ cho người theo dõi nếu một bài đăng, video hoặc tuyên bố có nội dung quảng cáo.

Tại Thái Lan, một nghiên cứu năm 2024 cho thấy KOL và YouTuber được xếp hạng trong số 10 nghề nghiệp mơ ước hàng đầu của thanh thiếu niên Thái Lan, đứng trước cả luật sư, phi công. Điều này phản ánh KOL đã trở thành một lực lượng nghề nghiệp thực sự trong nền kinh tế số. Trước thực tế đó, Thái Lan đã đề xuất ban hành luật quản lý người có ảnh hưởng trên mạng xã hội. Hội đồng Phát triển kinh tế và xã hội nước này đề nghị Chính phủ thiết lập hệ thống đăng ký cho những người có ảnh hưởng ở Thái Lan và ban hành các chính sách như đào tạo kỹ năng và các hỗ trợ khác liên quan đến nghề nghiệp cho KOL.

Ở Việt Nam, sự phát triển của KOL cũng vô cùng mạnh mẽ. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều KOL không công khai rõ ràng tính chất thương mại của bài đăng, dẫn đến nguy cơ vi phạm pháp luật và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng; thiếu quy tắc, chuẩn mực, tiêu chuẩn cộng đồng.

Để phát huy vai trò của KOL đối với sự phát triển đất nước, bên cạnh việc hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của cơ quan chức năng đối với hoạt động của KOL, việc xây dựng cộng đồng KOL gắn kết, trách nhiệm, có tinh thần dân tộc với các cơ chế tự kiểm soát mạnh mẽ là rất quan trọng.

Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch vừa có cuộc họp báo thường kỳ quý 2, trong đó thông tin về việc MC Quyền Linh và diễn viên Doãn Quốc Đam bị nhắc nhở do liên quan đến quảng cáo thực phẩm và sản phẩm không đúng sự thật.

Cả hai nghệ sĩ này đã được cơ quan chức năng mời lên làm việc để xác minh về mức độ vi phạm. Tuy nhiên, do thời hiệu xử lý vi phạm đã hết – cụ thể là 2 năm, nên họ không bị phạt. Hợp đồng mà MC Quyền Linh và diễn viên Doãn Quốc Đam ký kết với các nhãn hàng đã chấm dứt từ trước 2 năm.

Tại buổi họp báo, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử Lê Quang Tự Do cho biết, trong thời gian trước đó không ai phát hiện hoặc tố giác hành vi quảng cáo thổi phồng, gây hiểu nhầm của cả hai nghệ sĩ này. Vì vậy, không có xử lý nào được thực hiện.

Tuy nhiên, cả hai nghệ sĩ đều đã cam kết rút kinh nghiệm và sẽ đồng hành cùng cơ quan quản lý để tuyên truyền với các văn nghệ sĩ khác trong các sự kiện liên quan.

Ngoài thông tin về việc MC Quyền Linh và diễn viên Doãn Quốc Đam, ông Lê Quang Tự Do cũng đã cung cấp thông tin về kết quả của chiến dịch truy quét tài khoản lừa đảo trên không gian mạng Việt Nam.

Ông Lê Quang Tự Do cho biết, trên không gian mạng Việt Nam đang tồn tại nhiều tài khoản mạo danh cá nhân, doanh nghiệp với mục đích lừa đảo. Sự phát triển của mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo (AI) trong 5 năm qua đã khiến cho các chiêu trò lừa đảo trở nên đa dạng và tinh vi hơn.

Để giải quyết vấn đề này, Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đã phối hợp với Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) thuộc Bộ Công an để tiến hành nhận diện, thanh lọc và truy quét các tài khoản mạo danh.

Trong 6 tháng đầu năm, các nền tảng đã gỡ khoảng 30.000 tài khoản giả mạo, chủ yếu trên Facebook. Việc truy quét này sẽ diễn ra liên tục để tạo ra sức đề kháng cho người dân trước những thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng.

Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử cũng có trang web về phòng chống tin giả, tin sai sự thật để tuyên truyền đến người dân, đồng thời chuyển cơ quan chức năng xử lý khi phát hiện các trường hợp vi phạm.