Hiện tượng AI ‘ngầm’ (shadow AI) đang ngày càng lan rộng trong các doanh nghiệp trên toàn cầu, đặc biệt là trong ngành ngân hàng và viễn thông. Sự phổ biến của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đã dẫn đến việc nhiều nhân viên sử dụng các công cụ AI không được chính thức cho phép hoặc hỗ trợ bởi công ty. Theo khảo sát của BCG trên hơn 10.600 nhân viên tại 11 quốc gia, hơn một nửa (54%) cho biết sẽ sử dụng công cụ AI kể cả khi không được phép hoặc không có hỗ trợ chính thức từ công ty.

Nhóm tuổi trẻ, Gen Z và Millennials, là những người đi đầu trong việc sử dụng AI không chính thức, với 62% chấp nhận tự dùng AI bên ngoài hệ sinh thái doanh nghiệp. Tỷ lệ này cao hơn 19 điểm phần trăm so với các nhóm tuổi khác. Điều này cho thấy một sự thay đổi đáng kể trong cách nhân viên tiếp cận và sử dụng công nghệ trong công việc.

Thực trạng này đang đặt ra những thách thức lớn cho các tổ chức, đặc biệt là về quản lý rủi ro và tuân thủ quy định. Các ngành như ngân hàng và viễn thông dễ bị tổn thương do quản lý dữ liệu nhạy cảm kép, hạ tầng on-premise lạc hậu và chính sách siết chặt quá mức. Việc sử dụng AI không được phê duyệt tăng trưởng 250% chỉ trong năm qua tại các ngành này.

Về rủi ro pháp lý và tuân thủ, Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam đã tạo ra khung pháp lý chặt chẽ. Đặc biệt, việc chuyển dữ liệu cá nhân ra nước ngoài thông qua các công cụ AI không được kiểm soát có thể kích hoạt các điều khoản xử phạt nghiêm khắc nhất của nghị định này.

Các tổ chức cần chuyển từ tư duy ‘cấm đoán’ sang ‘quản lý thông minh’ để kiểm soát rủi ro mà vẫn tận dụng được tiềm năng công nghệ. Điều này đòi hỏi sự kết hợp khéo léo giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở.

Một số giải pháp toàn diện có thể được áp dụng để quản lý shadow AI:

1. Khung chính sách ‘mở nhưng có lan can’: Xây dựng chính sách sử dụng AI chấp nhận được với các nguyên tắc cụ thể.

2. Hạ tầng AI nội bộ tiện lợi: Triển khai giải pháp Azure OpenAI với private endpoint hoặc self-hosted solution.

3. Văn hóa minh bạch và đào tạo liên tục: Xây dựng mạng lưới AI Champions nội bộ và tổ chức chương trình đào tạo.

Bên cạnh đó, công nghệ hỗ trợ như Data Loss Prevention (DLP) cho AI và SIEM tích hợp AI cũng cần được nâng cấp để phát hiện và ngăn chặn việc sử dụng AI không được phê duyệt.

Chiến lược triển khai cần được thực hiện theo các giai đoạn, bao gồm đánh giá và lập kế hoạch, triển khai hạ tầng, đào tạo và triển khai. Tóm lại, việc quản lý shadow AI đòi hỏi sự kết hợp giữa chính sách thông minh, công nghệ phù hợp và văn hóa tổ chức mở. Doanh nghiệp nên bắt đầu từ việc xây dựng chính sách rõ ràng, đầu tư vào hạ tầng AI an toàn, và quan trọng nhất là nuôi dưỡng văn hóa minh bạch – nơi nhân viên cảm thấy được hỗ trợ thay vì bị trừng phạt khi sử dụng AI một cách có trách nhiệm.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh rằng công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2025 cần đảm bảo nguyên tắc ‘ba phải’ để tăng tính chủ động. Nguyên tắc này bao gồm: Phải từ sớm, từ xa, từ khi chưa xảy ra sự cố; Phải ứng phó bình tĩnh, sáng suốt, kịp thời, phù hợp và an toàn, hiệu quả; Phải chung tay khắc phục cơ bản, toàn dân, toàn diện, toàn phần. Điều này được Thủ tướng nhấn mạnh tại hội nghị của Ban Chỉ đạo phòng thủ dân sự quốc gia.

Thủ tướng chỉ ra rằng cường độ và tần suất, tác hại của thiên tai ở nước ta ngày càng nặng nề, vượt qua mọi kỷ lục, gây thiệt hại về người và của rất lớn. Để ứng phó với tình hình thiên tai phức tạp, Thủ tướng yêu cầu các cơ quan chức năng cần làm tốt công tác cảnh báo, dự báo, nắm tình hình; ứng phó bình tĩnh, sáng suốt, bám sát thực tiễn.

Người đứng đầu Chính phủ cũng nhấn mạnh rằng cần chuyển đổi tư duy ứng phó kịp thời, chủ động phòng ngừa, khắc phục hiệu quả, lấy con người làm trung tâm, chủ thể. Việc quản lý rủi ro thiên tai là trọng tâm trong thực hiện kế hoạch kinh tế xã hội. Cần nâng cao năng lực dự báo, ứng phó khắc phục hậu quả; đầu tư hạ tầng cần thiết để khi ứng phó, khắc phục, dự báo có đủ điều kiện, công cụ đánh giá.

Thủ tướng cũng cho rằng, cần rút kinh nghiệm từ các tồn tại, hạn chế, đặc biệt là trong công tác dự báo, cảnh báo và truyền thông. Sự chủ quan, lơ là của người dân cần được khắc phục. Năng lực chống chịu của hạ tầng kinh tế kỹ thuật còn nhiều hạn chế cần được đầu tư nâng cao.

Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu các lực lượng liên quan tăng cường quản lý quỹ phòng thủ dân sự hiệu quả; tổ chức vận hành các đơn vị phòng thủ dân sự hiệu quả, chuyên nghiệp. Phối hợp cơ quan thông tin tuyên truyền, dự báo, xây dựng Tổng đài 112 tiếp nhận hệ thống thông tin về thảm họa, sự cố, thiên tai.

Sau 15 năm triển khai, Luật An toàn thực phẩm (ATTP) đã đáp ứng được yêu cầu của công tác quản lý nhà nước về thực phẩm. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy một số quy định của Luật ATTP đã không còn phù hợp với yêu cầu quản lý, gây ra nhiều vướng mắc cho hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm và ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng. Vì vậy, việc sửa đổi Luật ATTP để phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, cũng như giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn là rất cần thiết.

Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã nhấn mạnh nhiệm vụ hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, quy định về kiểm soát ATTP dựa trên đánh giá nguy cơ, quản lý rủi ro, sản xuất kinh doanh theo chuỗi, truy xuất nguồn gốc. Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số nội dung chính bao gồm sửa đổi, bổ sung một số thuật ngữ như thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, thực phẩm bổ sung, thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng.

Ngoài ra, dự thảo cũng sửa đổi, bổ sung một số chính sách phù hợp với thực tiễn, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về thực phẩm liên thông với hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành. Một điểm đáng chú ý trong dự thảo là việc bổ sung giao Chính phủ quy định chi tiết các chính sách này để đảm bảo tính khả thi trong quá trình triển khai trực tiếp.

Dự thảo cũng đề xuất bổ sung một số hành vi nghiêm cấm khi thực hiện quảng cáo, kinh doanh trên môi trường thương mại điện tử. Việc này nhằm tăng cường quản lý và kiểm soát các hoạt động kinh doanh thực phẩm trên môi trường trực tuyến, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.

Ở Đà Nẵng, việc truy xuất nguồn gốc thực phẩm đã được triển khai rộng rãi. Bà Ngô Thị Kim Thương, Giám đốc Trung tâm Kiểm nghiệm thực phẩm chuyên sâu, Tổ phó tổ Quản lý vận hành truy xuất nguồn gốc thực phẩm cho biết, đơn vị đã triển khai nhiều hoạt động quan trọng trong năm 2025, như tập huấn, hướng dẫn đảm bảo ATTP, triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc thực phẩm cho căn tin các trường ĐH, CĐ, bệnh viện.

Đà Nẵng cũng tổ chức gian hàng truyền thông ATTP và truy xuất nguồn gốc tại các khu vực du lịch, hội chợ, triển lãm. Hơn nữa, đội ngũ cán bộ quản lý, hộ kinh doanh thịt, trứng tại các chợ được công nhận đủ điều kiện ATTP cũng được hướng dẫn vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc thực phẩm.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật ATTP được kỳ vọng sẽ tạo ra một khung pháp lý phù hợp hơn với thực tiễn, giúp tăng cường quản lý và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Với những điều chỉnh và bổ sung cần thiết, Luật ATTP sửa đổi sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về thực phẩm, đảm bảo an toàn cho sức khỏe người tiêu dùng.

Trong bối cảnh Việt Nam đang tiến tới bỏ hạn mức tín dụng, cơ chế giám sát và quản lý rủi ro dựa trên dữ liệu theo Thông tư 35/2015/TT-NHNN sẽ đóng vai trò then chốt trong việc giám sát hoạt động tín dụng của hệ thống ngân hàng. Sự phát triển từ chuyển đổi số, chuẩn hóa dữ liệu và dữ liệu lớn (big data) sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển từ giám sát tuân thủ sang chủ động dự báo và rà soát rủi ro tín dụng liên tục.

Ngày 3-7-2025, tại Hội nghị Chính phủ với địa phương, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sớm bỏ hạn mức tăng trưởng tín dụng – một công cụ hành chính đã được duy trì từ năm 2011 đến nay. Việc bỏ room tín dụng được xem là cải cách điều hành lớn nhất của ngành ngân hàng trong hơn một thập kỷ, nhưng cũng đòi hỏi NHNN phải nâng cao năng lực giám sát để đảm bảo dòng vốn tín dụng được dẫn đến đúng nơi cần thiết.

Từ cuối năm 2015, NHNN đã thiết lập Thông tư 35/2015/TT-NHNN, yêu cầu các ngân hàng phải đáp ứng một hệ thống báo cáo thống kê chi tiết về hoạt động cấp tín dụng, năng lực vốn, giám sát rủi ro nợ xấu và hoạt động ngoại bảng. Định kỳ hàng tuần hoặc hàng tháng, các ngân hàng phải cập nhật tình hình hoạt động với NHNN theo các form mẫu được quy định.

Khung báo cáo của Thông tư 35 cung cấp các thông tin về phân tách dư nợ theo mã ngành kinh tế và mức độ bảo đảm, giúp NHNN đánh giá chính xác dòng chảy tín dụng của thị trường. Đối với các ngành nhạy cảm như đầu tư – kinh doanh bất động sản, khi dư nợ tăng mạnh, hệ thống sẽ tự đẩy thông điệp cảnh báo tới Vụ Chính sách tiền tệ.

Các mẫu báo cáo khác buộc ngân hàng thương mại báo cáo chi tiết nợ quá hạn, nợ cơ cấu và xóa nợ ròng từng tháng, cung cấp góc nhìn sâu hơn về sức khỏe danh mục cho vay. Khi tỷ lệ nợ xấu nội bảng (NPL) vượt quá 3%, hệ thống quản trị nội bộ sẽ kích hoạt chuỗi hành động yêu cầu ngân hàng nộp phương án khắc phục.

Một khi cơ chế hạn mức tín dụng không còn được áp dụng, NHNN cần chuyển sang một hệ thống cảnh báo tự động hơn, dựa trên nền tảng của Thông tư 35. Để hệ thống này hoạt động hiệu quả, cần đẩy mạnh kết nối dữ liệu và số hóa toàn bộ các báo cáo theo chuẩn Thông tư 35, đồng thời thiết lập những ngưỡng cảnh báo cụ thể cho từng chỉ tiêu quan trọng.

Hình 1 thể hiện minh họa Dashboard giám sát hoạt động cấp tín dụng của từng ngân hàng, dựa trên dữ liệu theo thời gian thực được kết nối tự động từ các ngân hàng thương mại về kho dữ liệu của NHNN. Môi trường dữ liệu chuẩn hóa và đồng bộ giúp việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để quản lý rủi ro của hệ thống trở nên khả thi hơn.

Các giải pháp hạ tầng công nghệ ngày càng khả thi khi Thông tư 64/2024/TT-NHNN được ban hành, hướng dẫn các ngân hàng về việc triển khai Open API để chia sẻ dữ liệu định danh giao dịch và trạng thái khoản thanh toán với bên thứ ba. Điều này mở ra kỳ vọng lớn về việc số hóa và ứng dụng Open API vào kho dữ liệu Thông tư 35 của toàn hệ thống ngân hàng.