Ở Quảng Ninh, nhiều người phụ nữ đã và đang mạnh dạn khởi nghiệp bằng tình yêu bản sắc văn hóa dân tộc, đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội địa phương một cách bền vững. Tại xã biên giới Hải Sơn, chị Sần Móc Lộc, người dân tộc Sán Chỉ, đã chọn một hướng đi mới và độc đáo là phát triển du lịch gắn với hoa sim. Với chỉ 10.000 đồng, du khách có thể vào vườn để tham quan, chụp ảnh và trải nghiệm không gian văn hóa vùng cao.

Mô hình du lịch của chị Lộc đã tạo ra một nguồn cảm hứng cho bà con xung quanh, khuyến khích họ cùng trồng các loại cây, tạo thành một khu sinh thái liên hoàn để phát triển các tour du lịch trải nghiệm. Qua đó, không chỉ giúp tăng thu nhập cho gia đình chị Lộc mà còn đóng góp vào việc phát triển kinh tế địa phương.

Chị Trương Thị Thanh Hương, phường Yên Tử, cũng là một tấm gương sáng với mô hình du lịch cộng đồng, giúp giới thiệu văn hóa người Dao Thanh Y đến với du khách. Chị Hương đã mạnh dạn đầu tư vào việc xây dựng nhà hàng Dao Thanh Y Yên Tử, nơi du khách có thể thưởng thức ẩm thực truyền thống, trải nghiệm tắm thuốc, thêu thổ cẩm, làm bánh, và giao lưu hát múa. Du khách cũng có cơ hội tìm hiểu các nghi lễ văn hóa của người Dao, qua đó góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Tại vùng đất Tiên Yên, chị Lê Thị Bích Hạnh, Chủ tịch CLB Đầu tư và khởi nghiệp Tiên Yên, đã thành lập Hợp tác xã (HTX) Chế biến, tiêu thụ nông sản Tiên Yên. HTX không chỉ giúp thu mua trà cho bà con mà còn chế biến và giới thiệu sản phẩm qua hội chợ OCOP và các nền tảng số. Bên cạnh đó, chị Hạnh cũng xây dựng homestay Pạc Sủi, nhanh chóng trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách.

Du khách đến homestay Pạc Sủi không chỉ để nghỉ dưỡng mà còn được hòa mình vào không gian xanh, tắm thác, uống trà, thưởng thức các món ăn đặc sản như gà Tiên Yên, bánh gật gù. Họ cũng có cơ hội trò chuyện cùng người bản địa và trải nghiệm văn hóa dân tộc Dao. Qua các hoạt động này, chị Hạnh và các thành viên trong HTX đã góp phần quảng bá văn hóa và ẩm thực địa phương đến với công chúng rộng lớn.

Những người phụ nữ như chị Lộc, chị Hương, chị Hạnh đang góp phần mở ra một hướng phát triển kinh tế mới cho địa phương. Không chỉ làm du lịch, làm kinh tế, họ còn là những người gìn giữ và lan tỏa văn hóa dân tộc một cách thiết thực và bền vững. Qua các mô hình khởi nghiệp của họ, giá trị của văn hóa dân tộc được khẳng định và phát huy, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế cho bản thân và cộng đồng.

Có thể thấy, việc phát triển du lịch và kinh tế dựa trên nền tảng văn hóa không chỉ mang lại thu nhập cho người dân mà còn là một cách để bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc. Những mô hình này không chỉ có ý nghĩa về mặt kinh tế mà còn góp phần vào việc bảo vệ và quảng bá di sản văn hóa của các dân tộc ở Quảng Ninh.

Khánh Hòa đang tích cực triển khai các hoạt động nhằm phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp gắn liền với bản sắc văn hóa tại các vùng miền núi. Huyện Khánh Sơn, thường được gọi là ‘thủ phủ sầu riêng’, đang nổi lên như một điểm đến hấp dẫn du khách với nhiều mô hình du lịch hiệu quả. Tại đây, du khách có thể tham quan các vườn trái cây, trải nghiệm thu hái, lưu trú tại homestay nhà sàn, thưởng thức các buổi biểu diễn chiêng trống và khám phá ẩm thực truyền thống.

Khánh Sơn đã triển khai đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn với sản phẩm OCOP và văn hóa bản địa. Người dân địa phương đã chủ động phát triển các mô hình du lịch sinh thái nông nghiệp, tạo ra những điểm nhấn thu hút du khách. Mùa sầu riêng chín rộ vào cuối tháng 7 là thời điểm Khánh Sơn đón tiếp nhiều du khách từ khắp nơi. Nhiều hộ dân đã đầu tư vào homestay, liên kết với hợp tác xã, tổ chức và nhóm để cùng khai thác lợi thế du lịch. Mô hình ‘mỗi nhà vườn – một điểm du lịch nhỏ’ đang từng bước hình thành, tạo ra nguồn thu nhập thêm và giữ chân người trẻ ở lại quê nhà khởi nghiệp.

Ông Bùi Hoài Nam, Bí thư Đảng ủy xã Khánh Sơn, cho biết xã sẽ tiếp tục nghiên cứu các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao và hướng đến việc tạo lập các vùng trồng sử dụng phân hữu cơ một cách bền vững, đồng thời phát triển du lịch sinh thái. Không chỉ Khánh Sơn, các xã miền núi khác như Khánh Vĩnh, Bác Ái cũng đang tận dụng điều kiện tự nhiên, văn hóa truyền thống và kinh tế vườn để phát triển du lịch.

Tuy nhiên, quá trình phát triển du lịch tại các vùng miền núi vẫn đang đối mặt với nhiều khó khăn, bao gồm hạ tầng giao thông còn yếu, kỹ năng làm du lịch của người dân chưa đồng đều, sản phẩm du lịch đơn lẻ, thiếu tính liên kết vùng và còn hạn chế sự tham gia của doanh nghiệp. Để giải quyết những thách thức này, UBND tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo các sở, ngành xây dựng kế hoạch hỗ trợ hạ tầng, kết nối tour tuyến, đẩy mạnh chương trình OCOP gắn với phát triển du lịch cộng đồng.

Tỉnh Khánh Hòa khuyến khích các địa phương giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo ra các sản phẩm du lịch mang dấu ấn riêng. Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa, ông Nghiêm Xuân Thành, nhấn mạnh rằng các địa phương miền núi cần khôi phục và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó đề án phát triển du lịch giai đoạn 2025-2030 cần được rà soát, cập nhật lại để phù hợp với tình hình thực tế và tiệm cận với các mục tiêu phát triển bền vững.

Thông qua việc phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp và du lịch cộng đồng, Khánh Hòa hy vọng sẽ khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch của mình, đồng thời góp phần vào việc phát triển kinh tế – xã hội tại các vùng miền núi, nâng cao đời sống của người dân địa phương.

Người Mông ở xã Mường Kim, tỉnh Lai Châu, đã và đang tích cực thay đổi tư duy sản xuất và tiếp cận với những tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát triển kinh tế bền vững. Với niềm tin vào Đảng và bộ máy chính quyền địa phương, người Mông tại đây đã đoàn kết, đồng lòng xây dựng nếp sống văn hóa mới.

Họ đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển chăn nuôi hàng hóa và đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng. Việc thành lập xã Mường Kim trên cơ sở sáp nhập toàn bộ diện tích và quy mô dân số của 4 xã đã mang lại không gian phát triển mới cho người dân. Cán bộ gần dân, sát dân đã giải quyết kịp thời các vướng mắc và khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh để thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển.

Xã Mường Kim có 16 bản, với 540 hộ và 3.561 nhân khẩu người Mông, tập trung ở các bản như Huổi Pắc, Pá Khoang, Hô Ta, Tu San. Địa phương đã tuyên truyền, vận động nhân dân thay đổi tập quán canh tác lạc hậu và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Một số giống cây trồng có năng suất và giá trị kinh tế cao như chè, chanh leo, đào chín sớm, lê, mắc-ca, quế đã được đưa vào gieo trồng.

Bên cạnh đó, người Mông ở xã Mường Kim đã đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm thông qua đầu tư homestay, giữ gìn nghề truyền thống và xây dựng, duy trì chợ phiên Nậm Pắt. Chợ phiên này đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách, mang lại thu nhập cho người dân.

Diện mạo các bản người Mông ở Mường Kim đã thay đổi đáng kể với giao thông đến trung tâm xã được nâng cấp, mở rộng và các bản có nhà văn hóa, trường học được đầu tư kiên cố. Ông Lò Quyết Thắng, Phó Chủ tịch UBND xã Mường Kim, cho biết cấp ủy, chính quyền xã đã bàn bạc và phân vùng phát triển theo từng thành phần dân tộc. Đối với đồng bào Mông, xã vận động bà con phát triển cây chè, cây ăn quả ôn đới và tập trung quảng bá, thu hút đầu tư, huy động nguồn lực phát triển hệ thống homestay, điểm du lịch và du lịch cộng đồng theo hướng bền vững.

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển du lịch như một ngành kinh tế dịch vụ quan trọng, nhiều địa phương đang nỗ lực tái định vị và đa dạng hóa sản phẩm du lịch của mình. Thành phố Hồ Chí Minh (TPHCM) và tỉnh Quảng Trị là hai điển hình trong việc thực hiện chiến lược mới nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và định vị thương hiệu du lịch.

TPHCM đang trong quá trình tái định vị du lịch theo hướng đa trung tâm, đa sản phẩm. Chiến lược mới của thành phố tập trung vào việc công bố 500 điểm đến tiềm năng và cải cách mạnh mẽ để nâng tầm thương hiệu đô thị sau sáp nhập. Việc này diễn ra trong bối cảnh thành phố đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với việc sáp nhập các đơn vị hành chính, mở rộng không gian đô thị và tăng cường liên kết vùng. Ngành du lịch được xác định là một trong những lĩnh vực đột phá, đóng vai trò dẫn dắt các ngành dịch vụ khác, góp phần thúc đẩy kinh tế xanh, phát triển bền vững và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Thảo – Trưởng phòng Quy hoạch phát triển tài nguyên du lịch Sở Du lịch TPHCM, dự kiến cuối tháng 7, đơn vị sẽ công bố danh mục khoảng 500 tài nguyên và điểm đến tiềm năng phát triển thành sản phẩm du lịch trong giai đoạn 1. Danh mục này sẽ giúp người dân, du khách và đặc biệt là các doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận, khai thác và đầu tư phát triển sản phẩm phù hợp với đặc trưng từng địa bàn.

TPHCM đang thực hiện điều chỉnh chiến lược phát triển du lịch đến năm 2030, tầm nhìn 2045, với sự tham gia của các chuyên gia, đơn vị tư vấn và nhà nghiên cứu. Mục tiêu là định vị lại thương hiệu du lịch TPHCM, xác định lại giá trị cốt lõi, đồng thời, tái cấu trúc hệ thống sản phẩm du lịch theo đặc trưng và tài nguyên đa dạng của thành phố.

Theo định hướng mới, thành phố sẽ tập trung vào các nhóm sản phẩm du lịch chính như du lịch lễ hội sự kiện; du lịch đường thủy; du lịch văn hóa đặc trưng; du lịch đêm; sản phẩm liên quan du lịch nông nghiệp, sinh thái, cộng đồng. Bên cạnh đó, Sở Du lịch TPHCM sẽ trình cơ chế chính sách khuyến khích phát triển du lịch trên địa bàn thành phố như đầu tư du lịch, đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ vay vốn lãi suất thấp, đầu tư lễ hội sự kiện lớn…

Bà Bùi Thị Ngọc Hiếu – Phó Giám đốc Sở Du lịch TPHCM – nhận định, với vai trò là trung tâm kinh tế – văn hóa – giao thương hàng đầu cả nước, TPHCM không chỉ phát triển du lịch như một ngành kinh tế dịch vụ đơn thuần, mà còn xem đó là công cụ quan trọng để định vị thương hiệu thành phố, quảng bá bản sắc và nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu.

Trong khi đó, tỉnh Quảng Trị cũng đang trong quá trình xây dựng thương hiệu chung cho du lịch, sau khi hợp nhất hai tỉnh Quảng Trị và Quảng Bình thành một địa phương mới. Việc này đòi hỏi phải tôn trọng và giữ gìn những nét riêng của từng vùng, đồng thời xây dựng một thương hiệu chung đồng bộ cho toàn tỉnh.

Mỗi vùng đều có lợi thế riêng, và việc phát triển du lịch cần dựa trên những lợi thế đó. Quảng Bình nổi danh với các hang động kỳ vĩ, danh thắng thiên nhiên như Phong Nha – Kẻ Bàng. Quảng Trị nổi tiếng bằng biển Cửa Tùng, Cửa Việt, đảo Cồn Cỏ, các di tích lịch sử và bản sắc văn hóa của đồng bào Bru – Vân Kiều.

Thời gian gần đây, Quảng Trị đã có những bước đi đáng ghi nhận trong phát triển sản phẩm du lịch mới, như du lịch đón bình minh Cồn Cỏ, hay chương trình phototour “Kể chuyện bằng ánh sáng và cảm xúc”… Những nỗ lực này cho thấy tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, cộng đồng và văn hóa của tỉnh.

Tóm lại, cả TPHCM và Quảng Trị đang nỗ lực tái định vị và phát triển du lịch theo hướng đa trung tâm, đa sản phẩm, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và định vị thương hiệu du lịch của mình.

Khởi nghiệp từ những giá trị bản địa, anh Bàn Văn Linh, người dân tộc Dao, đã xây dựng thành công mô hình du lịch cộng đồng tại xóm Đồng Khuân, xã La Bằng. Với khát vọng giới thiệu nét đẹp văn hóa truyền thống và vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ của quê hương, anh Linh đã tạo ra một điểm đến hấp dẫn du khách.

Anh Linh, sinh năm 1991, đã rời quê hương từ sớm để phụ giúp gia đình. Sau nhiều năm xa quê, anh nhận ra tiềm năng phát triển du lịch của vùng đất này và quyết định trở về quê hương lập nghiệp. Với 50 triệu đồng, anh bắt tay vào xây dựng mô hình homestay trên mảnh đất của gia đình.

Sau nhiều chuyến đi tham quan các mô hình du lịch ở vùng Tây Bắc, anh Linh đã tích lũy kiến thức và cải tạo, mở rộng gian nhà nhỏ thành khuôn viên rộng 1.600m² với những nếp nhà sàn, bể bơi, khu vui chơi, khu ăn uống… Cửa Tử homestay dần thành hình và trở thành điểm đến quen thuộc của du khách ở khắp nơi.

Mỗi năm, cơ sở đón từ 2.000 đến 3.000 lượt khách, doanh thu ổn định ở mức khoảng 1 tỷ đồng. Du khách đến với Cửa Tử không chỉ để nghỉ dưỡng mà còn để khám phá văn hóa đặc sắc của dân tộc Dao. Anh Linh tổ chức biểu diễn văn nghệ truyền thống, hướng dẫn du khách học nhuộm vải chàm, tham gia các lễ hội…

Không dừng ở lưu trú, anh Linh còn đầu tư phát triển các dịch vụ trekking, tắm suối, trượt thác… Mô hình của anh trở nên khác biệt nhờ lấy bản sắc văn hóa của dân tộc mình làm điểm tựa để thu hút khách và phát triển du lịch bền vững.

Để du lịch phát triển bốn mùa, anh Linh đã xây dựng thêm nhà hàng, tổ chức các sự kiện văn hóa Dao trong mùa thấp điểm, tạo thêm sinh kế cho bà con địa phương. Năm 2023, anh cùng một số chủ homestay trong vùng thành lập Hợp tác xã Du lịch sinh thái Cửa Tử với 12 thành viên.

Hợp tác xã không chỉ tạo thêm sinh kế cho hàng chục người dân trong vùng mà còn giúp hình thành chuỗi dịch vụ khép kín – từ chỗ ngủ, chỗ ăn đến hướng dẫn viên, vận chuyển, trải nghiệm bản sắc. Nhờ đó, lượng khách ổn định và tăng đều.

Tới nay, mô hình du lịch của anh Bàn Văn Linh đã trở thành một biểu tượng cho sự khởi nghiệp thành công từ những giá trị bản địa. Anh Linh cho hay: “Là người sinh ra, lớn lên ở xóm Đồng Khuân, tôi thấm nhuần tiếng nói, phong tục, nếp sống của người Dao. Tôi mong muốn những giá trị ấy không chỉ gìn giữ trong cộng đồng mình, mà còn lan tỏa ra ngoài, được bạn bè thập phương biết đến và trân trọng.”

Thôn Lòng Hồ, xã Đoài Phương, Hà Nội, một làng quê yên bình bên lòng hồ Đồng Mô, đã bắt đầu nhộn nhịp hơn từ khi người dân địa phương chuyển sang làm du lịch. Sự thay đổi này đã mang lại không khí mới mẻ cho khu vực vốn dĩ hiền hòa và thân thiện này.

Ông Vương Văn Thanh, một cư dân của thôn, chia sẻ về sự thay đổi: ‘Ngày trước, nơi này rất hoang sơ và rậm rạp. Sau khi chuyển sang làm du lịch, tôi thấy rất nhộn nhịp và quan trọng là được thiên nhiên ưu ái với màu xanh và sạch sẽ’. Chị Vương Minh Thúy, con gái của ông Thanh, cũng bày tỏ: ‘Nơi đây có núi, có hồ, có bản sắc văn hóa bản địa nhưng vẫn còn rất hoang sơ. Mình và gia đình muốn giữ lấy sự trong trẻo ấy, vừa tạo sinh kế cho người dân địa phương, vừa đem đến trải nghiệm nghỉ dưỡng nhẹ nhàng, chạm vào thiên nhiên cho du khách thành thị’.

Mỗi ngày, thôn Lòng Hồ như được đánh thức bởi những âm thanh quen thuộc, như bản nhạc mở màn cho một ngày mới. 6 giờ sáng, ông Thanh mở cửa khu nghỉ dưỡng của gia đình để chuẩn bị đón khách. Ông ghé xuống bến thuyền của gia đình, nơi những người dân trong thôn trở về sau buổi đánh bắt sớm. Đây không chỉ là dịp để thu mua những mẻ cá, tôm tươi rói làm nguyên liệu chế biến món ăn phục vụ du khách, mà còn là khoảng thời gian những người hàng xóm thân thuộc, chia sẻ đôi ba câu chuyện thường nhật.

Những người dân gắn bó lâu năm với Lòng Hồ như ông Tường và ông Quân đã gắn bó cả cuộc đời với nghề chài lưới trên hồ Đồng Mô. ‘Tôi làm nghề này từ năm 1995, đến nay đã gần 30 năm. Cá tôm bắt được tùy hôm, được nhiều thì mang bán buôn, được ít thì bán lẻ trong chợ làng. Giá cả cũng theo từng ngày, theo thời tiết’, ông Tường kể.

Trong khi ông Thanh lựa chọn cá tôm dưới bến, ở trong bếp, bà Lan – vợ của ông đã bắt đầu chuẩn bị những nguyên liệu đầu tiên cho món xôi dẻo thơm phục vụ bữa trưa cho khách. Nhớ về những ngày bắt đầu làm du lịch ở chính quê nhà mình, ông Thanh hồi tưởng: ‘Trước ở đây rất hoang sơ, gia đình tôi đã chăn nuôi trang trại ở đây, sau làm du lịch cộng đồng thì chúng tôi cũng mạnh dạn đầu tư. Du lịch tại đây mang lại tiếng cười cho rất nhiều khách thăm quan. Gia đình nhà tôi và mọi người ở đây rất phấn khởi vì mang được niềm vui đến cho mọi người’.

Sau ba năm chuyển mình sang làm du lịch cộng đồng, thôn Lòng Hồ đang khoác lên mình một diện mạo mới. Nhịp sống nơi đây trở nên rộn ràng, tươi mới và đầy sức sống. Tất cả tạo nên một bức tranh lao động nhịp nhàng, rộn ràng nhưng vẫn giữ được nét bình yên mộc mạc của vùng đất ven hồ vốn dĩ hiền hòa, thân thiện.

Chị Diêm Thị Yến đến từ Bắc Ninh không ngừng cảm thán trước vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên khi có dịp ghé thăm hồ Đồng Mô: ‘Khu du lịch này có không gian rất tuyệt vời, vị trí địa lý, đồ ăn và người dân đều rất ổn. Tôi từng đi nhiều nơi rồi nhưng khu nghỉ dưỡng này cho tôi cảm giác như một gia đình’.

Ẩm thực Lòng Hồ cũng là một điểm cộng lớn với nhiều du khách. Những mẻ cá, tôm tươi rói được đánh bắt từ lòng hồ từ sáng sớm, qua bàn tay khéo léo của các đầu bếp đã trở thành những món ăn dân dã nhưng đầy hấp dẫn.

Không chỉ là nơi để thưởng thức những món ăn dân dã đậm chất đồng quê, Lòng Hồ còn là điểm đến lý tưởng cho du khách ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ bên gia đình.

Kết thúc một ngày hối hả đón khách với nhiều niềm vui, ông Thanh lại dành thời gian bên con gái để chăm sóc từng gốc hoa, luống cỏ. Khoảnh khắc bình yên ấy không chỉ là lúc để hai cha con chuyện trò, mà còn là một cách vun đắp thêm niềm tin và động lực cho thế hệ kế tiếp tiếp tục hành trình làm du lịch bền vững trên chính mảnh đất quê hương.