Thói quen kiểm tra điện thoại ngay sau khi thức dậy đang trở thành một vấn đề đáng quan ngại đối với sức khỏe não bộ và tinh thần của nhiều người. Khi não bộ vẫn chưa hoàn toàn tỉnh táo, việc tiếp nhận một lượng lớn thông tin từ mạng xã hội, tin tức, hay công việc có thể dẫn đến tình trạng căng thẳng, khó tập trung, và mệt mỏi kéo dài.

Ngay sau khi thức dậy, não bộ con người thường ở trong trạng thái “sóng alpha”, một giai đoạn chuyển tiếp giữa trạng thái ngủ và tỉnh. Trong thời gian này, tâm trí thường thư giãn, dễ sáng tạo, và ít bị phân tán. Đây được coi là thời điểm vàng để suy nghĩ tích cực hoặc nuôi dưỡng những ý tưởng mới. Tuy nhiên, khi chúng ta ngay lập tức cầm điện thoại lên, não bộ sẽ bị đẩy vào một trạng thái cảnh giác cao độ.

Mạng xã hội mang lại cho chúng ta cảm giác được kết nối, nhưng đồng thời cũng có thể nhanh chóng hút cạn sự tập trung và năng lượng tinh thần. Việc lướt điện thoại vào buổi sáng vô tình tạo ra một cơ chế “tìm kiếm phần thưởng” cho não bộ, khi chúng ta liên tục tìm kiếm cảm giác vui vẻ từ những video, tin tức nóng, hoặc tương tác ảo. Hệ quả là trong phần còn lại của ngày, bộ não sẽ khó duy trì được sự tập trung bền vững, dễ bị xao nhãng, và mất kiên nhẫn.

Theo một nghiên cứu của National Sleep Foundation vào năm 2021, việc sử dụng thiết bị điện tử vào đầu và cuối ngày có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ. Điều này có thể khiến cơ thể rối loạn nhịp sinh học, dẫn đến khó ngủ sâu và dễ mệt mỏi hơn vào ngày hôm sau.

Không chỉ gây căng thẳng, mạng xã hội còn có thể trở thành một “bẫy” tâm lý, khiến người dùng dễ rơi vào cảm giác tự ti và chán nản khi so sánh cuộc sống của mình với những người khác trên mạng xã hội. Đặc biệt vào buổi sáng, những hình ảnh về cuộc sống hoàn hảo và thành công rực rỡ của người khác có thể dễ dàng gây tổn thương ngầm.

Để cải thiện sức khỏe tinh thần và não bộ, hãy cân nhắc để điện thoại “ngủ thêm” một chút. Thay vì vội vàng lướt điện thoại, bạn có thể bắt đầu ngày mới bằng một hoạt động nhẹ nhàng như vươn vai, uống nước, tập vài động tác yoga, thiền, hoặc đơn giản là ngồi yên vài phút để hít thở sâu. Việc viết ra mục tiêu trong ngày hoặc dành một chút thời gian để suy nghĩ tích cực cũng có thể giúp thiết lập tinh thần vững vàng.

Chuyên gia Nicole Venola nhấn mạnh rằng những phút đầu ngày là thời điểm quý giá để nuôi dưỡng sức khỏe tâm trí. Chỉ cần thay đổi một thói quen nhỏ, như không cầm điện thoại ngay khi vừa tỉnh dậy, bạn đã giúp não bộ có cơ hội nghỉ ngơi đúng cách và chuẩn bị tốt hơn cho mọi thử thách trong ngày.

Là một kỹ sư xây dựng 40 tuổi, tôi may mắn có một công việc ổn định, mang lại đủ thu nhập để chăm sóc gia đình nhỏ gồm 3 người. Vợ tôi, Linh, là một người phụ nữ xinh đẹp, từng là hoa khôi của trường đại học. Tuy nhiên, một vấn đề đã và đang khiến tôi cảm thấy ám ảnh và trăn trở trong thời gian dài, đó là thói quen mua sắm không giới hạn của cô ấy.

Ngay cả khi bước vào tủ quần áo của Linh, bạn sẽ thấy nó ngập tràn váy vóc với đủ màu sắc, kiểu dáng và chất liệu, từ lụa là thướt tha đến những bộ đầm dạ hội lộng lẫy. Không chỉ có quần áo, mà mỹ phẩm cũng chất thành đống trên bàn trang điểm, gồm kem dưỡng, tinh chất và phấn son từ các thương hiệu danh tiếng. Chỉ nghe tên các thương hiệu này thôi, tôi đã cảm thấy chóng mặt. Mỗi tháng, số tiền không dưới chục triệu đồng được chi cho những món đồ này. Tôi hiểu rằng phụ nữ ai cũng muốn đẹp và chăm sóc bản thân, nhưng cách Linh làm điều này dường như đã vượt quá giới hạn, đến mức tôi cho rằng đó là sự lãng phí kinh khủng.

Tôi đã nhiều lần nhắc nhở, thậm chí thẳng thừng bày tỏ sự không hài lòng của mình với thói quen mua sắm của Linh. Tuy nhiên, cô ấy thường gạt đi với vẻ khó chịu hoặc viện cớ rằng đó là đầu tư cho nhan sắc và hình ảnh của vợ tôi. Nhưng điều khiến tôi đau lòng nhất là sự tương phản rõ rệt giữa vẻ ngoài bóng bẩy của Linh và hình ảnh lôi thôi của con trai tôi, cu Bin.

Con trai tôi, một cậu bé đang ở tuổi cắp sách đến trường, thường xuyên phải mặc những bộ quần áo cũ sờn, bạc màu, thậm chí là những chiếc áo rộng thùng thình do anh họ để lại. Tôi còn nhớ như in cái hôm cu Bin đi học về, mắt đỏ hoe, rụt rè kéo tay tôi: “Bố ơi, các bạn trêu con là đồ nhà nghèo, toàn mặc đồ cũ”. Lòng tôi như thắt lại khi nhìn chiếc áo phông bạc phếch, chiếc quần rộng đến tụt cả cạp của con. Trong khi đó, vợ tôi vừa diện một chiếc váy voan hai dây màu kem mới tinh, giá tận mấy triệu đồng, tươi cười chụp ảnh đăng Facebook. Sự đối lập này cứ ám ảnh tôi mãi.

Tôi đã cố gắng nói chuyện với vợ tôi một cách nghiêm túc hơn, nhưng cô ấy vẫn không thay đổi. Mối quan hệ của chúng tôi ngày càng căng thẳng. Những bữa cơm gia đình trở nên nặng nề, tiếng cười của cu Bin cũng ít đi hẳn. Tôi không biết phải làm sao để vợ tôi có thể nhận ra và thay đổi được thói quen xấu và sự ích kỷ trong chuyện thời trang của cô ấy, để cuộc sống gia đình trở nên cân bằng và hạnh phúc hơn.

Tìm kiếm giải pháp cho vấn đề này đang trở thành một thách thức lớn đối với tôi. Tôi hy vọng có thể tìm được cách giúp vợ tôi nhận ra giá trị thực sự của những gì cô ấy đang làm và tìm ra một lối đi trung thành, vừa đảm bảo nhu cầu chăm sóc bản thân của cô ấy, vừa không bỏ quên trách nhiệm và nhu cầu của gia đình nhỏ chúng tôi.

Một nghiên cứu mới đây được công bố trên tạp chí Nature Communications đã đưa ra bằng chứng cho thấy đại dịch Covid-19 đã có tác động đáng kể đến tốc độ lão hóa não bộ, đặc biệt là ở người lớn tuổi, nam giới và những người gặp khó khăn về kinh tế. Qua việc phân tích các bản chụp não của 15.334 người trưởng thành khỏe mạnh, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng não bộ của những người này đã lão hóa nhanh hơn trung bình 5,5 tháng so với trước khi đại dịch bùng phát. Điều đáng chú ý là hiệu ứng này được quan sát thấy ngay cả ở những người không bị nhiễm bệnh.

Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng nhiễm SARS-CoV-2 có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thoái hóa thần kinh và suy giảm nhận thức ở người cao tuổi. Tuy nhiên, nghiên cứu này tập trung vào tác động của giai đoạn đại dịch đối với quá trình lão hóa não bộ, cho thấy rằng không chỉ việc nhiễm bệnh mà còn cả môi trường đại dịch đã ảnh hưởng đến sức khỏe não bộ.

Quá trình lão hóa não liên quan đến đại dịch rõ rệt nhất ở những người tham gia lớn tuổi và nam giới, những người được biết đến là dễ bị thay đổi thần kinh hơn khi bị căng thẳng so với phụ nữ. Não bộ của những người gặp khó khăn, chẳng hạn như thất nghiệp, thu nhập thấp và sức khỏe kém, cũng lão hóa nhanh hơn so với những người tham gia khác.

Khi đánh giá những người tham gia đã hoàn thành bài kiểm tra nhận thức ở cả hai lần chụp não, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chỉ những người nhiễm SARS-CoV-2 mới có dấu hiệu suy giảm nhận thức, như giảm tính linh hoạt về tinh thần và tốc độ xử lý. Điều này cho thấy rằng nhiễm bệnh có thể có tác động cụ thể đến chức năng nhận thức.

Các chuyên gia cho rằng cần phải nghiên cứu thêm để tìm hiểu mối liên hệ nhân quả giữa đại dịch và lão hóa não bộ, cũng như để làm rõ cơ chế đằng sau tác động này. Tuy nhiên, nghiên cứu này đã nhấn mạnh tầm quan trọng của môi trường đại dịch đối với sức khỏe tâm thần và thần kinh.

Tác động của đại dịch đối với sức khỏe não bộ có thể chưa đủ nghiêm trọng để ảnh hưởng đến độ nhạy bén về tinh thần, nhưng nó có thể có ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe não bộ nếu không được giải quyết. Các chuyên gia đề xuất rằng việc tìm hiểu và đưa ra những chỉ dẫn cụ thể về cách giảm thiểu tác động của đại dịch đối với sức khỏe não bộ là rất cần thiết, để đảm bảo rằng những tác động này không trở nên trầm trọng hơn theo thời gian.

Thông tin chi tiết về nghiên cứu có thể được tìm thấy tại Nature Communications. Để hiểu rõ hơn về tác động của đại dịch đối với sức khỏe não bộ và cách giảm thiểu rủi ro, cần có thêm các nghiên cứu tiếp theo cũng như sự quan tâm của cộng đồng.