Thời gian gần đây, nhiều vụ việc ‘bắt cóc online’ tinh vi đã xảy ra, đặt ra dấu hỏi lớn về sự kết nối trong gia đình và hiểm họa từ thế giới ảo. Những đối tượng giả danh công an hoặc cơ quan chức năng để lừa gạt, yêu cầu nạn nhân dàn dựng kịch bản bắt cóc, tống tiền. Điều này không chỉ phản ánh sự nguy hiểm của thế giới mạng mà còn cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức và kỹ năng bảo vệ bản thân trong môi trường trực tuyến.

Thế giới mạng, nơi vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành ‘vùng xám’ tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường, đặc biệt với lứa tuổi trẻ vị thành niên. Theo Báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, năm 2023, có 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, trong đó hơn một phần ba dùng gần như liên tục. Điều này cho thấy mức độ phổ biến và ảnh hưởng lớn của mạng xã hội đối với giới trẻ.

Tổ chức Common Sense Media của Mỹ đưa ra số liệu năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ từng dùng AI (trí tuệ nhân tạo) để ‘trút bầu tâm sự’. Và hơn 30% nói rằng, họ chia sẻ chuyện nghiêm túc với AI còn hơn với người thật. Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra, 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi dùng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo thanh thiếu niên Việt Nam hiện dùng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày.

Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ, sự đứt gãy trong kết nối gia đình ở thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm. Sự đứt gãy này có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng, không chỉ trong mối quan hệ gia đình mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên trong vấn đề giáo dục ở gia đình: ‘Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên kết nối. Tôi thường khuyên phụ huynh hãy học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu như ‘Hôm nay con có vui không?’, ‘Có điều gì làm con mệt không?’ tưởng đơn giản, nhưng lại có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.

Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cho rằng, thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò.

Trong bối cảnh thế giới mạng đang trở nên ngày càng phức tạp và nguy hiểm, việc tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức về an toàn mạng cho trẻ em và thanh thiếu niên là vô cùng quan trọng. Phụ huynh, nhà trường và cả xã hội cần chung tay để tạo ra một môi trường trực tuyến an toàn và lành mạnh cho trẻ.

Trong thời đại số hóa hiện nay, trẻ em đang trở thành mục tiêu của những kẻ lừa đảo tinh vi. Những thủ thuật thao túng tâm lý được sử dụng để dẫn dắt trẻ vào bẫy lừa đảo ngày càng tăng. Để bảo vệ con cái một cách thực chất, phụ huynh cần thay đổi cách nhìn nhận và trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết.

Phó giáo sư Phạm Mạnh Hà, chuyên gia ngành tâm lý học tại Khoa Khoa học và Công nghệ giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội, cảnh báo rằng không đứa trẻ nào an toàn tuyệt đối trước những thủ thuật thao túng tâm lý tinh vi. Những kẻ lừa đảo thường sử dụng kịch bản tinh vi, đánh trúng vào tâm lý yếu điểm của từng đối tượng.

Có 4 thủ thuật thao túng tâm lý phổ biến mà các đối tượng thường sử dụng: ‘Tội phạm hóa’, ‘Cô lập’, ‘Khẩn cấp’, và ‘Bình thường hóa’. Những thủ thuật này được thiết kế như một kịch bản hoàn chỉnh, nhằm làm trẻ mất phương hướng, hoảng loạn, và hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ thao túng.

Để hiểu vì sao một đứa trẻ dễ bị dẫn dắt, cần xem xét tổng thể từ đặc điểm tâm lý, hoàn cảnh gia đình đến các mối quan hệ xung quanh. Trẻ ở độ tuổi phát triển chưa có khả năng đánh giá rủi ro hoàn chỉnh, dễ tin người, nhất là khi sợ bị người lớn la mắng. Những gia đình có xung đột thường xuyên, ly hôn, hoặc khoảng cách thế hệ lớn cũng khiến trẻ khó tìm được điểm tựa tâm lý an toàn. Ngoài ra, các mối quan hệ qua mạng, với tốc độ phát triển nhanh và sự hiện diện ảo, lại mang đến cho trẻ cảm giác được lắng nghe và thấu hiểu – thứ mà trẻ không tìm được từ người thân.

Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có những biểu hiện như thay đổi hành vi đột ngột, lo lắng khi không dùng điện thoại, phụ thuộc quá mức vào một người bạn mới, học tập sa sút, hoặc hay nói dối, giấu diếm. Khi phát hiện những dấu hiệu này, điều quan trọng nhất là không trách phạt, không dò xét, mà cần lắng nghe với thái độ thấu hiểu.

Phụ huynh nên xây dựng kênh giao tiếp cởi mở, giúp con cảm thấy an toàn khi chia sẻ. Cần giáo dục con về quyền riêng tư cơ thể, cách nhận diện các chiêu trò thao túng, và kỹ năng nói ‘không’ với những yêu cầu bất thường. Thay vì cấm đoán, hãy đồng hành cùng con trong không gian mạng, cùng tìm hiểu các xu hướng, trò chuyện về những rủi ro một cách cởi mở.

Trong những trường hợp có dấu hiệu tâm lý kéo dài, cha mẹ nên chủ động tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia giáo dục để được hỗ trợ kịp thời. Không phần mềm kiểm soát thiết bị nào có thể thay thế cho sự hiện diện thực chất của cha mẹ. Lá chắn mạnh nhất trước những kịch bản lừa đảo tinh vi không nằm ở công nghệ, mà nằm ở chính sự kết nối tình cảm, niềm tin và đồng hành của gia đình.

Thời gian gần đây, một loạt các vụ việc liên quan đến hành vi bắt cóc trực tuyến và lừa đảo qua mạng nhắm vào trẻ vị thành niên đã được ghi nhận, gây ra sự hoang mang trong dư luận xã hội. Trước tình hình này, các chuyên gia giáo dục và tâm lý học đã đưa ra nhiều khuyến nghị nhằm tăng cường vai trò phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh.

Theo Tiến sĩ Vũ Thu Hương, chuyên gia giáo dục và nguyên giảng viên tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trẻ vị thành niên thường có tâm lý ham khám phá, tò mò với những điều mới mẻ, thích thử thách và khao khát được công nhận. Điều này khiến các em dễ bị lôi cuốn vào những lời dẫn dụ đầy tính kích thích từ kẻ xấu. “Các em thiếu niên thường có xu hướng muốn khám phá thế giới xung quanh, và điều này đôi khi khiến họ rơi vào những tình huống nguy hiểm nếu không có sự hướng dẫn và bảo vệ thích đáng,” Tiến sĩ Hương cho biết.

Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng Nguyễn Văn Duẩn, chuyên gia tại Phòng Tâm lý học đường của Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Lê Quý Đôn, cho rằng trẻ em thiếu kỹ năng nhận diện và ứng phó với lừa đảo, đặc biệt là trong môi trường phi vật lý như không gian mạng, khiến nguy cơ bị tấn công ngày càng gia tăng. “Trẻ em cần được trang bị những kỹ năng cần thiết để nhận biết và phòng tránh các hành vi lừa đảo trực tuyến,” ông nhấn mạnh.

Thầy Nguyễn Đức Phú, giáo viên kỹ năng sống tại Trường Phổ thông liên cấp Phenikaa, chỉ ra rằng khi cha mẹ quá bận rộn và ít trò chuyện hoặc thường xuyên áp đặt con cái, các em sẽ cảm thấy cô đơn. Khi đó, thế giới ảo trở thành nơi để các em tìm kiếm sự chia sẻ. Kẻ xấu chỉ cần lợi dụng kẽ hở này, đóng vai một người bạn thấu hiểu và kiên nhẫn lắng nghe, là có thể dần dần thao túng tâm lý và chiếm được lòng tin của các em.

Để bảo vệ trẻ em trong thời đại số, các chuyên gia khuyến nghị rằng nhà trường và phụ huynh cần chủ động trang bị cho học sinh những kỹ năng tự vệ thiết yếu. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc tích hợp các buổi học về an toàn không gian mạng và kỹ năng nhận diện lừa đảo vào chương trình học cũng như các hoạt động ngoại khóa. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục an toàn trên không gian mạng cho học sinh. Các hoạt động giáo dục toàn diện, đặc biệt là việc trang bị kỹ năng phòng tránh và ứng phó với các tình huống rủi ro trực tuyến, là hết sức cần thiết.

Tóm lại, không có giải pháp đơn lẻ nào là hoàn hảo trong việc bảo vệ trẻ em trước những rủi ro trực tuyến. Chỉ khi cả gia đình và nhà trường cùng chung tay hành động một cách quyết liệt và thấu hiểu, chúng ta mới có thể đảm bảo an toàn cho con trẻ trong thế giới số ngày càng phát triển.

Ngày 25/7, tại Hà Nội, Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tổ chức lễ kỷ niệm Ngày Thế giới Phòng, chống Đuối nước. Dù đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc cứu sống người dân khỏi đuối nước, nhưng tỷ lệ tử vong do đuối nước vẫn chưa giảm như kỳ vọng. Đuối nước vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em tại Việt Nam, đặc biệt trong độ tuổi từ 5 đến 14.

Theo thống kê của WHO, trong năm 2021, trên toàn cầu đã ghi nhận khoảng 300.000 trường hợp tử vong do đuối nước, trong đó 57% là trẻ em và thanh thiếu niên, và 92% số ca xảy ra tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Tại Việt Nam, trong cùng năm, đã có 4.019 ca tử vong do đuối nước, trong đó 40% là trẻ em dưới 14 tuổi, khiến đuối nước trở thành một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở nhóm tuổi này.

Chủ đề của Ngày Thế giới Phòng, chống Đuối nước năm nay tại Việt Nam là: “Cùng hành động để không còn trẻ em bị đuối nước” – nhấn mạnh vai trò phối hợp liên ngành và hành động của toàn xã hội để giảm thiểu nguy cơ tử vong do đuối nước ở trẻ em. Tiến sĩ Trần Đăng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Bà mẹ và Trẻ em – Bộ Y tế, cho biết: “Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong phòng, chống đuối nước trẻ em, song vẫn còn nhiều thách thức. Bộ Y tế đã có văn bản gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương đề nghị ưu tiên nguồn lực, thực hiện các giải pháp hữu hiệu, tăng cường truyền thông, thúc đẩy hợp tác đa ngành và mở rộng các mô hình hiệu quả phòng, chống đuối nước cho trẻ em.”

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, chia sẻ: “Mỗi ca tử vong do đuối nước là một mất mát không thể chấp nhận. Bất kỳ ai cũng có thể bị đuối nước – nhưng không nên để ai phải thiệt mạng vì một nguyên nhân có thể ngăn chặn.” Bà nhấn mạnh rằng cần có sự tham gia tích cực của toàn xã hội để giảm thiểu nguy cơ tử vong do đuối nước.

Bà Đoàn Thu Huyền, Đại diện tổ chức Chiến dịch vì Trẻ em Không thuốc lá tại Việt Nam, phát biểu: “Đuối nước có thể xảy ra chỉ trong khoảnh khắc, nhưng với nhận thức đúng và hành động kịp thời, chúng ta có thể thay đổi kết cục.” Bà cũng kêu gọi sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, tổ chức và cộng đồng để thực hiện các biện pháp phòng, chống đuối nước hiệu quả.

Để phòng, chống đuối nước, các cấp chính quyền và toàn xã hội cần tăng cường hành động nhằm bảo vệ trẻ em khỏi nguy cơ tử vong do đuối nước. Một số giải pháp hiệu quả được khuyến nghị bao gồm lắp đặt rào chắn tại các khu vực có nguy cơ đuối nước, bố trí nhân viên cứu hộ tại bể bơi, bãi biển công cộng, tổ chức tập huấn kỹ năng cứu hộ và sơ cứu cho cộng đồng. Cùng với đó, việc tăng cường truyền thông về nguy cơ đuối nước và cách phòng ngừa cũng là một bước đi quan trọng.

Thông qua các hoạt động và thông điệp trong Ngày Thế giới Phòng, chống Đuối nước, Bộ Y tế và WHO mong muốn nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của việc phòng, chống đuối nước, đồng thời kêu gọi sự tham gia tích cực của toàn xã hội trong việc bảo vệ trẻ em khỏi nguy cơ tử vong do đuối nước. Hãy cùng hành động để không còn trẻ em bị đuối nước, vì một tương lai an toàn và khỏe mạnh cho tất cả trẻ em.

Công an xã Mỹ Tú, TP Cần Thơ, vừa xác minh một đoạn clip lan truyền trên mạng xã hội, ghi lại cảnh một phụ nữ dùng một cây dài khoảng 1m để đánh hai trẻ nhỏ tại địa bàn xã Mỹ Tú. Đoạn clip này đã gây ra sự phẫn nộ trong dư luận, thể hiện hành vi bạo lực trẻ em nghiêm trọng.

Theo nội dung đoạn clip, người phụ nữ liên tục dùng tay và cây đánh hai cháu nhỏ, trong đó một bé trai khóc lớn và chắp tay cầu xin người phụ nữ ngừng đánh nhưng vẫn bị tiếp tục bạo hành. Công an xã Mỹ Tú đã xác định người phụ nữ trong clip là bà Nguyễn Thị Đời, 48 tuổi, ngụ xã Mỹ Hương, TP Cần Thơ. Bà Đời là cô ruột của hai cháu nhỏ bị đánh, gồm N.V.T. (13 tuổi) và L.T.C.T. (9 tuổi). Cả hai cháu cùng bà Đời đi bán vé số dạo hàng ngày.

Sự việc xảy ra vào chiều ngày 24-7, khi bà Đời không thấy hai cháu về và sau khi được người thân thông báo rằng vé số của các cháu không bán hết. Bà Đời đã tìm gặp các cháu và đánh chúng vì cho rằng các cháu không cố gắng bán vé số.

Luật sư Đào Thị Bích Liên, Văn phòng Luật sư Hà Hải và Cộng sự, đánh giá rằng hành động của bà Đời đã vi phạm nghiêm trọng các quy định của Luật Trẻ em năm 2016. Cụ thể, bạo lực trẻ em bao gồm các hành vi hành hạ, ngược đãi, đánh đập; xâm hại thân thể, sức khỏe; lăng mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của trẻ.

Đồng thời, việc sử dụng trẻ em lao động trước tuổi cũng là vi phạm. Trong trường hợp này, cả V.T. và C.T. đều chưa đạt tuổi lao động theo quy định của pháp luật. Luật Trẻ em năm 2016 cũng quy định rõ các quyền của trẻ em, bao gồm quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng để phát triển toàn diện và quyền được bảo vệ khỏi bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc.

Tùy thuộc vào tính chất và mức độ vi phạm, hành vi bạo lực trẻ em của bà Đời có thể sẽ bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Về xử phạt hành chính, mức phạt có thể từ 10-25 triệu đồng. Về trách nhiệm hình sự, bà Đời có thể bị truy cứu về các tội danh như hành hạ người khác, cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe, hoặc ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng. Mức phạt có thể từ phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 3 năm.