Người Mông ở xã Mường Kim, tỉnh Lai Châu, đã và đang tích cực thay đổi tư duy sản xuất và tiếp cận với những tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát triển kinh tế bền vững. Với niềm tin vào Đảng và bộ máy chính quyền địa phương, người Mông tại đây đã đoàn kết, đồng lòng xây dựng nếp sống văn hóa mới.

Họ đã chuyển đổi cơ cấu cây trồng, phát triển chăn nuôi hàng hóa và đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng. Việc thành lập xã Mường Kim trên cơ sở sáp nhập toàn bộ diện tích và quy mô dân số của 4 xã đã mang lại không gian phát triển mới cho người dân. Cán bộ gần dân, sát dân đã giải quyết kịp thời các vướng mắc và khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh để thúc đẩy kinh tế địa phương phát triển.

Xã Mường Kim có 16 bản, với 540 hộ và 3.561 nhân khẩu người Mông, tập trung ở các bản như Huổi Pắc, Pá Khoang, Hô Ta, Tu San. Địa phương đã tuyên truyền, vận động nhân dân thay đổi tập quán canh tác lạc hậu và áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Một số giống cây trồng có năng suất và giá trị kinh tế cao như chè, chanh leo, đào chín sớm, lê, mắc-ca, quế đã được đưa vào gieo trồng.

Bên cạnh đó, người Mông ở xã Mường Kim đã đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm thông qua đầu tư homestay, giữ gìn nghề truyền thống và xây dựng, duy trì chợ phiên Nậm Pắt. Chợ phiên này đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách, mang lại thu nhập cho người dân.

Diện mạo các bản người Mông ở Mường Kim đã thay đổi đáng kể với giao thông đến trung tâm xã được nâng cấp, mở rộng và các bản có nhà văn hóa, trường học được đầu tư kiên cố. Ông Lò Quyết Thắng, Phó Chủ tịch UBND xã Mường Kim, cho biết cấp ủy, chính quyền xã đã bàn bạc và phân vùng phát triển theo từng thành phần dân tộc. Đối với đồng bào Mông, xã vận động bà con phát triển cây chè, cây ăn quả ôn đới và tập trung quảng bá, thu hút đầu tư, huy động nguồn lực phát triển hệ thống homestay, điểm du lịch và du lịch cộng đồng theo hướng bền vững.

Trên dãy Trường Sơn xanh thẳm, nơi những đám mây thường xuyên sà xuống tận mái nhà sàn, đồng bào Bru-Vân Kiều vẫn tiếp tục gìn giữ một phong tục truyền đời lâu đời: lễ mừng lúa mới. Đây không chỉ đơn thuần là một ngày hội của bản làng sau một vụ mùa bội thu, mà còn là dịp thiêng liêng để người dân bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với trời đất, thần linh và tổ tiên đã phù hộ cho cây lúa trổ bông, trĩu hạt.

Lễ mừng lúa mới thường được tổ chức vào cuối vụ gặt, khi trong kho đã đầy lúa, và trong lòng người dân tràn ngập háo hức. Mỗi bản làng thường tổ chức lễ theo quy mô và tập tục riêng của mình, nhưng tựu trung vẫn giữ được cốt lõi: biết ơn và cầu mong. Đối với người Bru-Vân Kiều, cây lúa không chỉ là nguồn thực phẩm thiết yếu, mà còn là biểu tượng của sự sống, là nhịp đập của cả cộng đồng.

Trong sắc màu thổ cẩm sặc sỡ và tiếng chiêng trầm bổng ngân vang, lễ mừng lúa mới cất lên giai điệu văn hóa dân tộc mộc mạc, sâu lắng và thấm đượm tình đất, tình người. Từ tờ mờ sáng, khói bếp đã bắt đầu tỏa lên từ từng nóc nhà. Những người phụ nữ trong bản thay nhau nấu xôi, đồ cơm, giã gạo nếp mới. Đĩa thịt rừng được tẩm ướp gia vị thơm nức, chum rượu cần đã được mở nắp, sẵn sàng cho buổi lễ lớn nhất trong năm.

Già làng Hồ Noi sẽ thực hiện nghi lễ chính thức. Trước bàn cúng trang nghiêm, ông rì rầm khấn: “Ơi Giàng! Ơi thần lúa, thần núi, thần suối… xin nhận lễ của con cháu Bru-Vân Kiều. Cảm ơn đã cho mùa lúa tốt tươi, cho con cái được mạnh khỏe, bản làng được yên vui…”. Giọng khấn của già làng hòa quyện trong làn khói của hương trầm, như kết nối giữa thế giới con người và thế giới linh thiêng.

Sau phần lễ trang nghiêm là phần hội với không khí nhanh chóng chuyển từ trầm mặc sang rộn ràng, tươi vui. Chiêng được mang ra, những thanh niên lực lưỡng vỗ trống, những cô gái khoác lên mình bộ váy thổ cẩm sặc sỡ, nhún nhảy theo nhịp nhạc núi rừng. Vũ điệu xoang Bru-Vân Kiều chậm rãi, dẻo dai, mang hơi thở của thiên nhiên, có núi, có sông, có gió rừng xào xạc trong từng bước chân.

Trải qua bao biến thiên của lịch sử và sự chuyển mình của đời sống hiện đại, lễ mừng lúa mới vẫn được người Bru-Vân Kiều trên dãy Trường Sơn gìn giữ như một phần máu thịt. Không chỉ là phong tục, lễ hội này còn là minh chứng cho bản sắc bền vững của một tộc người luôn sống hài hòa với thiên nhiên.

Ngày nay, chính quyền địa phương và các đồn Biên phòng đóng quân trên địa bàn luôn đồng hành cùng bà con trong việc phục dựng và tổ chức các lễ hội truyền thống. Nhiều trường học vùng cao còn đưa nội dung về lễ mừng lúa mới vào chương trình ngoại khóa, giúp học sinh người Bru-Vân Kiều hiểu và tự hào về truyền thống dân tộc mình.

Lễ mừng cơm mới không chỉ nói lên mối giao cảm giữa con người với thiên nhiên, mà còn là biểu tượng của sự cố kết cộng đồng, của tình cảm thủy chung, son sắt giữa người với người. Trong từng nắm cơm dẻo, từng điệu xoang nhịp nhàng, lễ mừng lúa mới là bản hòa ca của bản sắc, của ký ức cộng đồng được truyền từ đời này sang đời khác.

Trong hai ngày 28-29/7, Đảng bộ xã Kon Plông đã long trọng tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Đại hội có sự tham gia của 130 đảng viên đại diện cho 678 đảng viên trong toàn Đảng bộ xã. Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy Lữ Ngọc Bình đã dự và chỉ đạo đại hội.

Xã Kon Plông được thành lập trên cơ sở sáp nhập 3 xã Ngọk Tem, xã Hiếu và Pờ Ê. Trong nhiệm kỳ 2020-2025, Đảng bộ xã Kon Plông đã nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn, thách thức và đạt được những kết quả quan trọng trên tất cả các lĩnh vực. Tổng giá trị sản xuất trên địa bàn xã đạt 2.831 tỷ đồng. Cơ cấu kinh tế có sự chuyển dịch tích cực, ngành nông, lâm, thủy sản chiếm 7,6%; công nghiệp và xây dựng chiếm 90,7%; thương mại và dịch vụ chiếm 1,7%. Các chỉ tiêu về thu nhập bình quân đầu người và thu ngân sách trên địa bàn đều cơ bản đạt và vượt so với nghị quyết đề ra.

Chất lượng giáo dục đã có nhiều chuyển biến tích cực. Công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân được triển khai sâu rộng và hiệu quả. Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao có những chuyển biến rõ nét. Phong trào ‘Toàn dân xây dựng đời sống văn hóa’ ngày càng đi vào thực chất. Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn luôn được giữ vững.

Trong nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ xã Kon Plông phấn đấu kết nạp mới từ 110 đảng viên trở lên; hằng năm có trên 90% tổ chức cơ sở đảng, đảng viên được đánh giá, xếp loại từ hoàn thành tốt nhiệm vụ trở lên. Phấn đấu thu nhập bình quân đầu người đạt trên 70 triệu đồng; thu ngân sách nhà nước tại địa bàn đạt trên 669 tỷ đồng; xây dựng xã Kon Plông đạt chuẩn nông thôn nâng cao, có ít nhất 8 thôn đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu.

Phấn đấu đến năm 2030 sẽ hình thành vùng chuyên canh cây cà phê với diện tích 500ha, cây chè 500ha, cây ăn quả 400ha; thu hút đầu tư 1 cụm công nghiệp 50ha; diện tích nuôi trồng thủy sản giá trị kinh tế cao 26ha; duy trì độ che phủ rừng đạt 83%. Giảm tỷ lệ hộ nghèo còn dưới 7%.

Phấn đấu đến 2030 thu hút đạt 1 triệu lượt khách du lịch, xây dựng từ 3 đến 5 làng văn hóa du lịch cộng đồng và từ 3 đến 5 điểm du lịch sinh thái. Xây dựng xã vững mạnh về quốc phòng; 100% khu dân cư, cơ quan, trường học đạt tiêu chuẩn an toàn về an ninh trật tự.

Phát biểu chỉ đạo đại hội, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy Lữ Ngọc Bình ghi nhận, biểu dương những kết quả mà xã đạt được trong nhiệm kỳ qua cũng như công tác chuẩn bị nội dung văn kiện và công tác tổ chức đại hội trong bối cảnh xã còn gặp nhiều khó khăn. Trong nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ xã Kon Plông cần phát huy tiềm năng, lợi thế về khí hậu, đất đai để phát triển kinh tế vì phần lớn diện tích xã nằm trong vùng quy hoạch phát triển Khu du lịch Măng Đen đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Đại hội công bố Quyết định của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về việc chỉ định Ban Chấp hành Đảng bộ xã Kon Plông, nhiệm kỳ 2025-2030, gồm 31 đồng chí. Đồng chí Lê Đức Tín được chỉ định giữ chức Bí thư Đảng ủy xã Kon Plông, nhiệm kỳ 2025-2030.

Ở xã biên giới Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng, một mô hình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người M’Nông gắn với du lịch đã được triển khai. Mục tiêu của mô hình này là đánh thức niềm tự hào và biến di sản thành tài sản để hướng tới phát triển bền vững. Người M’Nông sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú với những phong tục tập quán được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, vùng đồng bào dân tộc M’Nông đang đứng trước nhiều tác động của đời sống kinh tế – xã hội, làm thay đổi căn bản đời sống vật chất và nguy cơ mai một các giá trị văn hóa truyền thống.

TS. Bùi Thị Hoa, Phó Phân viện trưởng phụ trách Phân viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch miền Nam, cho biết sự thay đổi phương thức sản xuất, chuyển đổi cây trồng, quá trình hội nhập văn hóa đương đại đã tác động sâu sắc đến đời sống văn hóa của người M’Nông. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, cần kiểm kê và số hóa để lưu giữ; và thực hiện truyền dạy, kết nối thế hệ, qua đó giúp mạch nguồn truyền thống được duy trì, phát triển một cách bền vững hơn.

Mới đây, mô hình bảo tồn và phát huy văn hóa M’Nông đã được ra mắt vào ngày 28/6 vừa qua. Dự án nằm trong khuôn khổ dự án 06 ‘Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch’ thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2024 trên địa bàn huyện biên giới Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông (cũ), nay là xã Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng.

Dự án đã tổ chức truyền dạy cồng chiêng, múa, ẩm thực truyền thống, dệt thổ cẩm, đan lát và quy trình làm rượu cần tại cộng đồng bon Bu N’Drung. Các buổi tập huấn chuyên sâu với sự tham gia của các chuyên gia về di sản văn hóa các dân tộc, kỹ năng thực hiện bảo tồn và phát triển văn hóa trên địa bàn, ‘đánh thức’ khả năng trình diễn nghệ thuật dân gian, phát triển du lịch bằng cách ‘biến di sản thành tài sản’, tạo sinh kế cho cộng đồng một cách bền vững.

Mô hình đã được bàn giao cho chính quyền xã Tuy Đức mới để tiếp tục vận hành và phát huy, có chương trình kết nối các doanh nghiệp, cơ sở giáo dục địa phương; tạo liên kết gắn với các điểm du lịch – tài nguyên tự nhiên và nhân văn trên địa bàn. Đồng thời, kết nối với các tour-tuyến giới thiệu Nhà văn hóa cộng đồng, không gian trưng bày ‘Hội tụ sắc màu văn hóa truyền thống M’Nông’ và không gian nghệ thuật biểu diễn cồng chiêng, dân ca, dân vũ; cùng trải nghiệm ẩm thực ‘hương vị rừng, hương vị suối’… để trở thành điểm đến hấp dẫn.

Với mong muốn biến di sản thành tài sản, mô hình này không chỉ gắn kết du lịch với phát triển kinh tế, tạo thêm nguồn thu cho địa phương, mà còn nâng cao ý thức của người dân về vốn giá trị truyền thống, bảo tồn các giá trị văn hóa M’Nông, và tăng cường sự kết nối cộng đồng.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển chóng mặt của công nghệ thông tin, xã hội hiện đại đang trải qua những biến đổi nhanh chóng và sâu sắc. Sự giao tiếp và tiếp cận thông tin không còn bị giới hạn bởi biên giới hay không gian địa lý, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho việc xây dựng và phát triển văn hóa. Trước những thay đổi này, tỉnh Thái Nguyên đã nhận thức rõ tầm quan trọng của việc xây dựng hệ giá trị văn hóa nhằm định hướng tư tưởng, lối sống và nhân cách con người trong thời đại mới.

Cơ chế thị trường và hội nhập quốc tế là xu thế tất yếu, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Mặt trái của thị trường tự do là lối sống thực dụng, bon chen, đề cao lợi ích cá nhân. Sự sính ngoại và chạy theo những trào lưu lệch chuẩn có thể khiến văn hóa bản địa bị lu mờ. Công nghệ thông tin, dù mang lại nhiều tiện ích, cũng có thể khiến con người trở nên xa cách hơn, các giá trị truyền thống trong gia đình và cộng đồng dần bị mai một. Trong bối cảnh này, việc xây dựng hệ giá trị văn hóa trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Nhận thức rõ những nguy cơ tiềm ẩn, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm định hướng hệ giá trị văn hóa cho người dân. Từ việc đẩy mạnh thông tin tuyên truyền, giáo dục lối sống văn minh, phát huy chuẩn mực đạo đức truyền thống đến tổ chức các phong trào văn hóa ở cơ sở, tất cả đều hướng tới mục tiêu xây dựng con người Thái Nguyên phát triển toàn diện. Các hoạt động này không chỉ góp phần định hướng lối sống lành mạnh mà còn giúp khơi dậy tinh thần tự giác, ý thức gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa trong mỗi người dân.

Thái Nguyên là tỉnh có nhiều địa hình phức tạp, với gần 50 dân tộc cùng sinh sống trên địa bàn 92 xã, phường. Dù còn nhiều khó khăn về kinh tế, các cộng đồng dân tộc tại đây vẫn giữ gìn được bản sắc riêng, với những triết lý sống sâu sắc, đầy tính nhân văn. Sự đoàn kết, tính cộng đồng, lòng thủy chung, sự tôn kính tổ tiên vẫn được gìn giữ như những giá trị cốt lõi. Đây là nền tảng quan trọng để tỉnh Thái Nguyên phát triển văn hóa, góp phần vào sự phát triển toàn diện của con người.

Để lan tỏa những giá trị tích cực trong cộng đồng, tỉnh Thái Nguyên đã triển khai mạnh mẽ các phong trào như ‘Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa’, ‘Xây dựng gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa’ gắn với việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội. Các hoạt động này không chỉ góp phần định hướng lối sống lành mạnh mà còn giúp khơi dậy tinh thần tự giác, ý thức gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa trong mỗi người dân. Thông qua các phong trào này, người dân đã tích cực tham gia vào việc xây dựng và phát triển văn hóa, tạo ra môi trường xã hội ổn định và phát triển.

Một trong những điểm sáng trong công tác xây dựng hệ giá trị văn hóa của tỉnh là việc chú trọng khuyến khích cộng đồng dân tộc thiểu số giữ gìn truyền thống văn hóa đặc trưng. Hằng năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đều lựa chọn các nghệ nhân dân gian là người dân tộc thiểu số tham gia liên hoan, hội diễn văn hóa do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức. Việc này không chỉ giúp bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số mà còn góp phần vào sự phát triển toàn diện của văn hóa.

Từ việc coi trọng văn hóa, tư tưởng, Thái Nguyên đã tạo dựng được môi trường xã hội ổn định, góp phần vào sự phát triển toàn diện của con người. Người dân, đặc biệt là đồng bào vùng cao, vùng sâu, vùng xa ngày càng có ý thức hơn trong việc bảo vệ bản sắc dân tộc, chủ động ‘miễn dịch’ với các dòng văn hóa lệch lạc, độc hại. Trong cơ chế thị trường, dù chịu nhiều tác động vật chất, nhưng nhiều gia đình vẫn giữ vững nếp sống nghĩa tình, gắn bó. Trong thời đại số hóa, người dân biết sử dụng công nghệ thông tin một cách chủ động, có chọn lọc, không bị lệ thuộc hay đánh mất chính mình… góp phần xây dựng một xã hội hài hòa, nhân văn, phát triển bền vững từ nền tảng văn hóa.