Một trường hợp bị ép buộc nộp tiền “quỹ xóm” đã gây ra nhiều thắc mắc về tính hợp pháp của các khoản thu trong cộng đồng dân cư. Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), đã cung cấp góc nhìn pháp lý về vấn đề này. Ông cho biết rằng mọi khoản huy động trong cộng đồng dân cư đều phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai và minh bạch.
Việc một cá nhân hay nhóm người tự ý đặt ra một mức thu mang tính áp đặt, bắt buộc người khác phải tuân theo là hoàn toàn trái pháp luật. Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã quy định rõ ràng về các khoản đóng góp và huy động trong cộng đồng dân cư. Cụ thể, các khoản đóng góp này phải được thực hiện một cách tự nguyện, minh bạch và cần có sự đồng ý của ít nhất 2/3 số hộ gia đình, cùng với sự giám sát của cơ quan nhà nước và cộng đồng.
Đóng góp phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện và không được áp đặt. Tuy nhiên, trên thực tế, vấn đề nhận thức và sự khác biệt giữa quy định pháp luật và phong tục địa phương đã dẫn đến xung đột lợi ích. Về trường hợp của anh Đ.X.T. bị đe dọa và ép buộc nộp 20 triệu đồng, luật sư Cường khẳng định rằng đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về tài chính và kế toán.
Hành vi này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ thất thoát và thiếu minh bạch mà còn có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu chiếm đoạt hoặc sử dụng sai mục đích. Luật sư Cường cũng nhấn mạnh rằng việc anh T. chỉ nhận được một tờ giấy viết tay là không đủ tính pháp lý và minh bạch.
Trước lập luận của một số người cho rằng “đường do dân góp tiền làm thì có quyền thu tiền”, luật sư Đặng Văn Cường khẳng định lập luận này hoàn toàn không có cơ sở pháp lý. Quyền sở hữu tài sản chỉ được xác lập khi có căn cứ hợp pháp. Việc người dân tự nguyện góp tiền làm đường là hành vi vì lợi ích chung và không làm phát sinh quyền sở hữu cá nhân hay nhóm người đối với công trình đó.
Đường xóm được làm trên đất công hoặc dùng chung cho cộng đồng, thuộc loại tài sản công thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Việc thu phí sử dụng đường bộ chỉ được thực hiện khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đi kèm với chứng từ tài chính hợp lệ. Điều này đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp trong việc quản lý và sử dụng tài sản công.